اعتقادات ۴۰

اما در مورد گروه سوم.

امام صادق علیه صلاه و السلام می فرمایند: لا جَبَر وَ لا تَفویض، وَلکِنْ اَمرُ بَینَ اَلامرَین.

یعنی نه اجباری درکاره و نه امور به کسی تفویض (واگذار) شده. بلکه چیزی بین این دو امر می باشد. در واقع دو گروه قبلی چون حقیقت رو درک نمی کنند، یا قائل به جبرِ کامل و یا قائل به تفویض اختیارِ کامل هستند.

وَلکِنْ اَمرُ بَینَ اَلامرَین یعنی اینکه در بعضی موارد خدای متعال به ما اختیار داده. اختیار داده که کجا بریم، چه وقت و چه چیزی بخوریم، چکار کنیم، دروغ بگیم یا نه، خودمونو با کارهامون بهشتی کنیم یا جهنمی و غیره و غیره.

اگر غیر از این بود و مطلقا اجباری در کار بود، دیگه معنا نداشت که خدا برای هدایت ما، پیامبران رو بفرسته. خودِ خدا هرکاری میخاست می کرد. ارسال رُسل و اِنزالِ کُتب دیگه معنی نداشت.

از طرف دیگه در بعضی موارد هم اختیاری نداریم. اینکه در عالم ارواح قرار بگیریم و کسب معرفت کنیم، اینکه بریم توی عالم ذر و بعدش دنیا و بعد برزخ و قیامت و غیره، اینکه چه وقت بدنیا بیایم و یا اصلا نمیریم، اینکه جلوی رشد بدن خودمونو بگیریم،  اینکه زن هستیم یا مرد، اینکه دچار سر درد نشیم، اینکه نیاز به آب و هوا و غذا نداشته باشیم و خیلی موارد دیگه، هیچکدوم در اختیار ما نیست. همه اینها خارج از اختیار ما بوده و اجبارا برای ما تعیین شدند.

اگر بخواهیم ذهنیت داشته باشیم که در چه مواردی اختیار داریم و در چه مواردی اختیار نداریم، میشه به صورت کلی گفت که:

خداوند همهٔ اعمال و اموریکه تعیین کنندهٔ نتیجهٔ سعادت و شقاوتِ اُخرویِ ما و بهشتی و جهنمی شدن ما هستند رو در اختیار ما قرار داده؛ اینکه به پیامبران ایمان بیاریم یا نه، تزکیه نفس کنیم یا نه، اهل ولایت باشیم یا نه، خمس بدیم یا نه، مرجع تقلید داشته باشیم یا نه و  ….

ولی سایر امور ممکنه اختیاری یا اجباری باشند.مثلا امور مباح، مثل خوابیدن، ورزش کردن، نوازش کردن، سخنرانی کردن و  ….، اموری اختیاری هستند؛ ولی امورِ مربوط به قوانین حیات و زنده بودن و الزاماتِ حضورِ ما در عَوالمِ مختلف ( مثل الزام به تپیدنِ قلب یا نفس کشیدن و غذا خوردن برای زنده موندن و یا الزام به حضور در عالم ذر یا الزام به تولد و مرگ و مبعوث شدن در قیامت و غیره )، اجباری هستند.

 

پس خلاصهٔ مبحث جبر و اختیار اینه که:

لا جَبَر وَ لا تَفویض، وَلکِنْ اَمرُ بَینَ اَلامرَین.

حدیث روز

رهایی از آتش با نماز

پیامبر خدا صلى اللَّه علیه وآله:

 الصلاه… حُجَّهً بَینَهُ وبَینَ الرَّبِّ جَلَّ جَلالُهُ، ونَجاهً لِبَدَنِهِ مِنَ النّار؛

نماز حجّتى میان او و پروردگار بزرگ و باشُکوهش، و رهایى پیکرش از آتش است.

الخصال: ص ۵۲۲ ح ۱۱ / شناخت‌نامه نماز: ج۱ ص۱۱۸