احکام قمه زنی

ما نباید کاری بکنیم که جامعه اسلامی به عنوان یک گروه خرافی بی‌منطق معرفی شود. (۱)

مرحوم علامه امین عاملی درباره قمه زنی و مراسم عزاداری حسینی می‌نویسد:

«قمه زنی و اعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم عقل و شرع حرام است و زخمی ساختن سر که نه سود دنیوی دارد و نه اجر اخروی، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل شیعه اهل بیت را در انظار دیگران مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشی قلمداد می‌کنند. و شکی نیست که این اعمال ناشی از وساوس شیاطین بوده و موجب رضایت خدا و پیامبر صل الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام نیست. (۲)

آیت الله مکارم در سخنی فرمود:

«بیگانگان با ترویج افکار خرافه پرستی می‌خواهند مسایل غیر دینی را دینی جلوه دهند و شکل عزاداری را در کشور تغییر و جوانان را از مسائل دینی دور کنند.»

وی در رابطه با رواج قمه زنی در کشور فرمود:

«من خبر موثق دارم که زمانی افرادی از برخی سفارت خانه‌ها در مسجد به توزیع قمه می‌پرداختند تا از این طریق مسلمانان را در نظر جهانیان افراد خشونت طلب جلوه دهند.» (۳)

مقام معظم رهبری فرمود:

«وقتی کمونیست‌ها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند. مثلا مساجد را به انبار تبدیل کردند سالن‌های دینی و حسینیه‌ها را به چیز‌های دیگر تبدیل کردند و هیچ نشانه‌ای از اسلام و دین و تشیع باقی نگذاشتند. فقط یک چیز را اجازه دادند و آن قمه زدن بود. دستورالعمل رؤسای کمونیستی به زیردستان خودشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز بخوانند نماز جماعت برگزار کنند قرآن بخوانند عزاداری کنند هیچ کار دینی نباید انجام دهند اما اجازه دارند که قمه بزنند چرا؟ چون خود قمه زدن برای آنها یک وسیله تبلیغ بر ضد دین و بر ضد تشیع بود. بنابراین گاهی دشمن از بعضی چیزها این‌گونه علیه دین استفاده می‌کند هر جا خرافات به میان بیاید دین خالص بدنام خواهد شد.» (۴)

شهید هاشمی نژاد یکی از شاگردان امام خمینی علیه السلام می‌فرماید:

سوگواری برای امام حسین علیه السلام و یاد نمودن فاجعه کربلا اگر با طرز صحیح انجام گیرد علاوه بر ارزش‌های اسلامی و معنوی که دارد اصولا خود یک عمل منطقی و معقولی است که از عواطف انسانی و حس حمایت از مظلوم سرچشمه می‌گیرد. اما با کمال تأسف گاهی به نام عرض ارادت به پیشگاه امام حسین علیه السلام کارهایی انجام می‌گیرد که نه با مقررات اسلامی سازش دارد و نه از نظر منطق صحیح و قابل درک است برای نمونه باید قمه زدن را یاد کرد این عمل نه تنها با هیچ اصلی قابل تفسیر نیست بلکه دشمنان اسلام در داخل و خارج از آن به صورت یک حربه مؤثر علیه آیین ما استفاده می‌کنند. (۵)

مسئله: قمه زنی علنی و همراه با تظاهر حرام و ممنوع است. (۶)

مرحوم آیت الله حکیم رحمه الله علیه جواز قمه زنی را مقید به چهار شرط نموده است:

۱. خوف ضرر وجود نداشته باشد.

۲. عزاداری بر آن صدق کند.

۳. باعث مسخره نشود.

۴. عداوت و دشمنی دیگران را ایجاد نکند. (۷)

پرسش: اگر قمه زدن در عزاداری‌ها موجب مرگ کسی شد آیا این عمل خودکشی و گناه محسوب می‌شود؟

پاسخ: اگر با خوف خطر جانی اقدام کرده باشد حکم انتحار دارد. (۸)

پرسش: آیا قمه زدن به طور مخفی حلال است یا اینکه فتوای حضرت عالی عمومیت دارد؟

پاسخ: قمه زنی در عصر ائمه علیهم السلام و زمان‌های بعد نبوده و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم علیهم السلام در مورد آن نرسیده است در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست. (۹)

پرسش: آیا قمه زنی جایز است؟ چنانچه در این خصوص نذری وجود داشته باشد وظیفه چیست؟

پاسخ: با توجه به اینکه ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام است باید سوگواری و عزاداری امام حسین علیه السلام به گونه‌ای باشد که موجب گرایش بیشتر به آن حضرت گردد.

مسئله قمه زدن نه تنها نقشی ندارد بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیه قابل فهم مخالفین نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان از آن خودداری کنند. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد نذر صحیح نیست. (۱۰)

چیزی که مایه وهن اسلام و هتک حرمت عزاداری است جایز نیست انتظار می‌رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود. (۱۱)

پرسش: آیا قمه زدن در عزای امام حسین علیه السلام جایز است؟

پاسخ: اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد ولی در این زمان این عمل انجام نشود. (۱۲)

منابع:

۱. ره توشه راهیان نور، محرم ۷۶

۲. اعیان الشیعه ج۱۰ ص۳۶۳

۳. کیهان ۲۰/۶/۸۷ ص۵

۴. مجله مبلغان ش۷۵ فروردین ۸۴

۵. درسی که حسین به انسان ها آموخت ص۴۰۴

۶. آیت الله خامنه‌ای پیرامون عزاداری

۷. فتاوی العلما و الاعلام فی تشجیع الشعائر الحسینیه

۸. همان

۹. اجوبه الاستفتائات ص۱۳۳ و ج۲ ص ۱۴۶

۱۰. جامع المسائل فاضل ج۱ ص۶۲۲، هزار مسئله فقهی نوری همدانی ج۲ ص۱۷۹

۱۱. محرم الحرام ۱۴۱۵ جوادی آملی ص۴۲ بیانات رهبری و استفتائات آیات عظام

۱۲. استفتائات امام خمینی ج۳ ص۵۸۱ جامع المسائل فاضل ج۲