حدیث غدیر

نوشته شده توسط مدیر    بدون دیدگاه |

بسم الله الرّحمن الرّحیم

الحمدلله ربّ العالمین، والصّلاه والسّلام على سیّدنا ونبیّنا محمّد وآله الطیّبین الطّاهرین، ولعنه الله على أعدائهم أجمعین من الأوّلین والآخرین.
بحث ما در اطراف «حدیث غدیر» است، حدیث شریفى که در سایه اهتمام حقّ سبحانه و تعالى و رسول مکرّم صلوات الله علیه وآله وسلّم و ائمّه اطهار علیهم السّلام و بزرگان صحابه و علماء در طىّ قرون، از اهمیّت خاصّى برخوردار است،

جهت بهره مندی بیشتر به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

الحمدلله ربّ العالمین، والصّلاه والسّلام على سیّدنا ونبیّنا محمّد وآله الطیّبین الطّاهرین، ولعنه الله على أعدائهم أجمعین من الأوّلین والآخرین.
بحث ما در اطراف «حدیث غدیر» است، حدیث شریفى که در سایه اهتمام حقّ سبحانه و تعالى و رسول مکرّم صلوات الله علیه وآله وسلّم و ائمّه اطهار علیهم السّلام و بزرگان صحابه و علماء در طىّ قرون، از اهمیّت خاصّى برخوردار است، و در قرآن کریم آیه مبارکه (یا أیُّهَا الرَّسُوْلُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ) ـ المائده: ۵/۶۷. ترجمه: اى پیامبر، به خلق برسان آنچه را از خدایت بر تو نازل شده، از جمله آیاتى است که مستقیماً مربوط به «روز غدیر» مى باشد.
لازم به تذکّر است که این آیه کریمه گرچه در قرآن کریم در ضمن آیاتى است که خداوند متعال در آن آیات، اهل کتاب را مخاطب قرار داده است(۱) ولکن کاملاً و بدون کم و کاست قابل تطبیق بر امّت رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم نیز مى باشد، زیرا در مقام تطبیق این آیات مبارکه با این امّت مى توان چنین گفت: و اى کاش امّت اسلامیّه ایمان آورده بودند، و اگر آنان ایمان آورده و تقوى پیشه مى کردند، البتّه گناهانشان را مى پوشاندیم و آنان را در بهشت پرنعمت وارد مى کردیم، و اگر آنان به دستورات قرآن و فرمایشات رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم کاملاً عمل مى نمودند و آنچه را که در قرآن درباره امیرالمؤمنین و اهلبیت طاهرینش علیهم السّلام نازل شده است را بر دیده جان نهاده و قلباً مى پذیرفتند، البتّه از نعمت هاى آسمان و زمین بهره مند مى شدند، و از امّت اسلام نیز عدّه اى معتدل و میانه رو و بسیارى بدکردارند.
و قرینه اى که بر این تطبیق مى توان اقامه نمود این است که: قبل از آیه غدیر، خداوند متعال مى فرماید: (وَلَوْ أنَّهُمْ أقَامُوا التَّوْرَاهَ…) و بعد از آیه غدیر مى فرماید: (لَسْتُمْ عَلَى شَیء حتّى تُقِیْمُوا التَّوْرَاهَ والإنْجِیْلَ…)(ترجمه این آیات در پاورقى گذشت)، و در عین حال مى فرماید: (لَیَزِیْدَنَّ کَثیراً مِنْهُمْ ما اُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْیاناً وَکُفْراً فلا تَأْسَ عَلَى القَوْمِ الکافِرِین) که با تطبیقى که گذشت ترجمه این قسمت اینگونه خواهد بود که: البتّه مى افزاید بسیارى از افراد این امّت را سرکشى و انکار آنچه نازل شده است بر تو درباره امیرالمؤمنین و اولاد طاهرینش علیهم السّلام.
کوتاه سخن اینکه: همچنانکه اهل کتاب قبل از نزول قرآن مأمورند به عمل کردن به کتابهایشان، یعنى یهودیان مأمورند به عمل کردن به تورات، و نصرانیان موظّف هستند که به انجیل عمل کنند، همینطور مسلمانان نیز مکلّفند که به کتاب خدا و سنّت پیامبرشان پاى بند باشند، که در نتیجه این التزام عملى به کتاب و سنّت، برکات آسمان و زمین بر آنان مى بارد، ولکن افسوس که آنچه از طرف خداوند متعال بر رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم نازل شده است بجاى آنکه سبب التزام عملى امّت شود بر طغیان و کفر آنان افزود.
و در میان آنچه خداوند متعال بر پیامبر نازل فرموده، واقعه غدیر از جلوه خاصّى برخوردار است، چراکه خداوند متعال در آیه تبلیغ (که همان قضیّه غدیر است) با بیانى قاطع و خطابى توأم با تهدید، عبد مکرَّم و رسول برگزیده خودش را مخاطب قرار مى دهد و پر واضح است که اینگونه مخاطبه در قرآن کریم با رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در موارد بسیار معدودى است که از تعداد انگشتان دست تجاوز نمى کند، و این نیست مگر توجّه دادن اکید امّت مسلمان به مفاد این خطابات و اتمام حجّت از طرف خداوند منّان بر بندگان کفور و عنود، بى مناسبت نیست که یک بار دیگر آیه کریمه تبلیغ را مورد توجّه قرار بدهیم:
(یا أیُّهَا الرَّسُوْلُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ)المائده: ۵/۶۷.
ترجمه: اى پیامبر، به خلق برسان آنچه را از خدایت بر تو نازل شده، که اگر این امر خطیر را به انجام نرسانى تبلیغ رسالت و اداء وظیفه پیامبرى را نکرده اى.
و شاهد دیگر بر این مطلب (که مسأله نصب امیرالمؤمنین علیه السّلام به جانشینى بعد از خودش باشد) فرمایش خود رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم است که در قضیّه خانه ابوطالب علیه السّلام (که به حدیث یوم الاِنْذار و حدیث الدّار معروف است)(۲) چنین فرمودند: خدایم مرا امر فرموده به اینکه به مردم برسانم آنچه را که مأمور به آن شده ام و براى آن فرستاده شده ام، و در اثر اینکه مبادا قوم ایشان آن حضرت را انکار کنند و با انکارشان اسباب شقاوت و هلاکتشان را فراهم آورند آن حضرت فرمودند: سینه ام از این فرمان به تنگ آمد تا اینکه جبرئیل نازل شد و از طرف خداوند چنین فرمان آورد که: اگر آنچه را مأمور به تبلیغ آن شده اى بجا نیاورى، انجام مأموریّت رسالتى که بدان برانگیخته شده اى را مهمل گذارده اى.
نتیجه سخن اینکه: شواهد فوق (خصوصاً داستان خانه ابوطالب علیه السّلام) و نیز شواهد زیاد دیگرى که در جاى خود مذکور است بیانگر این مطلب است که: ابلاغ امامت امیرالمؤمنین علیه السّلام و خلافت اوّلین امام شیعیان از جمله مهمترین امورى بود که رسول خدا از ابتداى دعوت تا آخرین لحظات حیات مبارکه اش، از طرف خداوند متعال مأمور به آن بوده است، زیرا آیه تبلیغ در سوره مائده است و سوره مائده به اجماع مسلمین آخرین سوره اى است که از قرآن نازل گردیده است، و قُرْطُبى در تفسیرش صریحاً ادّعاى اجماع مى کند بر اینکه سوره مائده مدنىّ است و بعضى از آیات آن در حجّه الوداع نازل شده است(۳)، کما اینکه در روایات شیعه نیز نصّ صریح بر همین مضمون موجود است.
با وجود چنین اجماع و نصّى این نتیجه گیرى مطابق با واقع خواهد بود که: رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در تمام دوران رسالت مبارک ومیمونش درکنار دعوت مردم به ایمان به خداى تعالى و رسالت خودشان، آنان را به خلافت بلا فصل امیرالمؤمنین علیه السّلام بعد از خودش دعوت فرموده و این امر خطیر الهى را به آنان ابلاغ مى نمودند.
و باید دانست که حدیث غدیر از جهاتى برخوردار است که موجب عظمت و جلالت آن گردیده است:
۱ ـ شرائط خاصّى (زمان، مکان، جمعیّت) که خطبه غدیر در آن شرائط ایراد گردیده است.
۲ ـ کلامى که در ضمن این خطبه وارد شده است بدون هیچگونه شکّ و شبهه اى از نظر فنون زبان عرب دلالت بر امامت امیرالمؤمنین علیه السّلام مى نماید.
۳ ـ آیاتى از قرآن کریم ناظر به خصوص واقعه غدیر است.
و ناگفته نماند که سلف و خلف، متحمّل زحمات طاقت فرسائى در جهت به یادگار ماندن این حدیث شریف، نقل و نشر آن شده اند، کما اینکه خصم نیز در مقام ردّ و کتمان و بى اهمیّت جلوه دادن این حدیث عظیم المنزله از هیچ کوششى فروگذار نکرده است.

(۱) زیرا در آیه ۶۵ و ۶۶ که دو آیه قبل از آیه غدیر است مى فرماید: (وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْکِتَابِ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَکَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلاََدْخَلْنَاهُمْ جَنَّاتِ النَّعِیمِ* وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاهَ وَالإِنْجِیلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِم مِن رَبِّهِمْ لاََکَلُوا مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّهٌ مُقْتَصِدَهٌ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا یَعْمَلُونَ) ـ المائده: ۶۵ و ۶۶.
ترجمه: و چنانچه اهل کتاب ایمان آورند و تقوى بورزند البتّه ما گناهانشان را مستور نموده و محقّقاً آنان را در بهشت پرنعمت داخل مى نماییم ـ و چنانچه آنان به دستورات تورات و انجیل خودشان و آنچه که بر تو نازل شده کاملاً عمل مى نمودند البتّه از نعمتهاى آسمانى و زمینى برخوردار مى شدند، عدّه اى از آنان مردمانى معتدل و میانه رو و بسیارى از آنان بدکردارند.
و نیز در آیه پس از آیه غدیر مى فرماید: (قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَیْء حَتَّى تُقِیمُوا التَّوْرَاهَ وَالإِنْجِیلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِن رَبِّکُمْ وَلَیَزِیدَنَّ کَثِیراً مِنْهُم مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِن رَبِّکَ طُغْیَاناً وَکُفْراً فَلاَ تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ) ـ المائده: ۶۸.
ترجمه: اى پیغمبر، بگو با اهل کتاب که: اى یهود و نصارى، شما ارزشى ندارید تا آنکه به دستور تورات و انجیل و آنچه از جانب خداوند بسوى شما نازل شده کاملاً عمل نمایید، و همانا بجاى آنکه به قرآنیکه بر شما نازل شده ایمان آورند، این قرآن بر کفر و سرکشى بسیارى از آنان افزوده است، و در این صورت، تو اى پیغمبر، بر حال کافران افسوس مخور.
(۲) این واقعه در اوائل بعثت پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در مکّه، در خانه ابوطالب علیه السلام که بزرگ بنى هاشم است بزرگذار شد، و مأموریّت رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در آن روز، انذار نزدیکانش بود پیش از انذار دیگران، و انذار در برابر بشارت است، و آن در لغت خبر دادن از چیزى است که در شنونده ایجاد هراس نماید، و بشارت، خبر دادن از چیزى است که در شنونده ایجاد امیدوارى کند، و انذار و بشارت پیامبران علیهم السلام عبارت از دعوت بندگان است به دین خدا و ترساندن آنان از خشم خدا و امیدوار نمودن به رحمت خداوند متعال.
رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در آن مجلس پنج پایه اصلى دین خدا را براى حاضرین به نحو اجمال و تفصیل متذکّر شدند: توحید و نبوّت و امامت را به صراحت، و صراحت و اصرارشان درباره امامت بیشتر از آنها بود. براى تفصیل کامل واقعه از روایات و مدارک فراوان اهل سنّت رجوع شود به: عقائد الانسان، ج۲، ص۱۰۱ تا ۱۳۴.
(۳) الجامع لاحکام القرآن (تفسیر قرطبى): ج۶/۳۰، چاپ مؤسّسه التّاریخ العربى، بیروت ـ ۱۴۰۵ هـ . ق.

*** برگرفته از وب سایت کتابخانه حضرت آیت الله میلانی ***