احکام استفاده از لباس سیاه

رنگ سیاه از جهات گوناگون آثار و خواص مختلف دارد و به اعتبار هر یک از این خواص فرد یا گروهی مخصوص برای منظور ویژه خویش از آن بهره می‌گیرند. رنگ سیاه از جهتی رنگ پوشش است یعنی رنگ تیره سبب استتار و اختفا می‌گردد و گاه برای چنین امری به کار گرفته می‌شود.

رنگ سیاه از جهت دیگر، هیبت و تشخص است و از این رو لباس رسمی شخصیت‌ها نوعا سیاه یا سرمه‌ای سیر است و در نقل‌های تاریخی موارد فراوانی را می‌توان یافت که برای نشان دادن هیبت و تشخص فرد، گروه، حکومت یا مسئله‌ای از این رنگ استفاده می‌شده است.

یکی دیگر از خاص و آثار رنگ سیاه آن است که این رنگ به صورت طبیعی رنگی حزن آور و دلگیر و مناسب عزا و ماتم است. از همین رو بسیاری از مردم جهان از این رنگ به عنوان اظهار غم و اندوه از مرگ دوستان و عزیزان خود سود می‌جویند.

اما باید توجه داشت که انتخاب رنگ سیاه در ایام سوگواری علتی منطقی – عاطفی نیز دارد و آن عبارت است از این حقیقت که کسی که در ماتم عزیزان خویش جامه سیاه می‌پوشد و در و دیوار را سیاهپوش می‌کند با این عمل می‌خواهد بگوید و بفهماند که:« تو مایه روشنی چشم من و در حکم فروغ دیدگان من بودی و دفن پیکر تو در دل خاک بسان افول ماه و خورشید در چاه مغرب حیات و زندگی را در چشمم تیره و تار ساخته و زمین و زمان را در سیاهی و ظلمت فرو برده است.» (۱)

چنانکه حضرت زهرا سلام الله علیها در روز هشتم رحلت حضرت رسول صل الله علیه و آله بر سر قبر آن حضرت رفت و فریاد برآورد:

«یا ابتا انفطعت بک الدنیا بانوارها و زوت زهرتها و کانت ببهجتک زاهره فقط اسود نهارها. فصار یحکی حنادسها رطبها و یابسها …. و الأسی لازمنا…» (۲)

ای پدر! تو رفتی و با رفتن تو دنیا روشنی‌های خویش را از ما برگرفت و نعمت و خوشی‌اش را از ما دریغ کرد. جهان به حسن و جمال تو روشن و درخشان بود. روز روشن آن سیاه گشته و تر و خشکش حکایت از شبهای بس تاریک دارد و حزن و اندوه همواره ملازم ماست.

بنابراین سیاه‌پوشی به دلیل رمز و رازی که در این رنگ نهفته است به عنوان یک رسم طبیعی و سنت منطقی نشان حزن و اندوه دارد و پیروان اهل بیت علیه السلام در ایام عزاداری لباس سیاه بر تن می‌کنند زیرا لباس سیاه نشانه عشق و دوستی به ساحت آنان اعلام جانبداری از سرور آزادگاه در جبهه ستیز حق و باطل و اظهار تیره شدن آفاق حیات معنوی است.

وقتی که امام حسین علیه السلام و یارانش به شهادت رسیدند. زن‌های بنی هاشم لباس سیاه پوشیدند. (۳)

حاجی نوری در جلد سوم مستدرک روایاتی نقل کرده مبنی بر عدم کراهت لباس سیاه در عزای امام حسین علیه السلام

آیت الله العظمی مرعشی نجفی در وصیتنامه خود فرموده‌اند: سفارش می‌کنم لباس سیاهی را که در ماه محرم و صفر می‌پوشیدم جهت حزن و اندوه در مصیبت‌های آل رسول اکرم صل الله علیه و اله با من دفن شود. (۴)

علامه ممقانی: پوشیدن لباس سیاه در عزای اهل بیت علیهم السلام کراهت ندارد بلکه پوشیدن لباس سیاه در عزای مؤمن (شیعه دوازده امامی) هم به خاطر احترام او کراهت ندارد. (۵)

پرسش: آیا پوشیدن لباس سیاه در عزاداری امام حسین علیه السلام جایز است و آیا رجحان دارد؟

پاسخ: پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام چون از مصادیق شعائر است واجد رجحان شرعی می‌باشد و بزرگانی چون مرحوم آیت الله بروجردی در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده می‌کردند. (۶)

آیت الله صافی و نوری همدانی: پوشیدن لباس سیاه به عنوان اعلان حزن و اندوه در مصیبت امام حسین علیه السلام و ائمه علیهم السلام رجحان دارد. (۷)

پرسش: آیا نماز خواندن با لباس سیاه بر عزاداران امام حسین علیه السلام مکروه است؟

پاسخ: چون لباس سیاه علامت عزاداران سیدالشهدا علیه السلام است و عزاداری آن حضرت کمال رجحان را دارد لذا نماز خواندن با آن نیز مکروه نمی باشد. (۸)

منابع:

۱. پرسش‌های دانشجویی، ویژه محرم، ص۱۷۹

۲. بحارالانوار ج۴۳ ص۱۷۴ -۱۸۰

۳. وسائل الشیعه ، ج۲ ص ۸۹۰، جامع المسائل فاضل ج۱ ص ۶۲۰

۴. سیاه پوشی در سوگ ائمه نور، ص۲۲۰

۵. همان

۶. جامع المسائل فاضل ج۱ ص۶۲۱، سیاه پوشی در سوگ ائمه نور ص۲۱۵، هزارو یک مسئله نوری، ج۲ ص۱۸۰

۷. جامع الاحکام صافی ج۲ ص۱۳۰، هزارو یک مسئله نوری ج۲ ص ۱۸۰، جامع المسائل فاضل ج۲ ص۶۲۰

۸. جامع الاحکام صافی ج۲ ص ۱۳۰، جامع المسائل فاضل ج۲ ص ۶۲۰