فضیلت‌های فراموش‌ شده جلسه ۲

چکیدۀ جلسه ۲

تفکر و تدبر
یکی از ویژگی‌های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که شایسته است که همگی ما به آن متصف شویم، «تفکر» و «تدبر» در کارها است. دربارۀ ایشان گفته‌اند: «همواره در تفکر بود،…بیشتر سکوت می‌کرد، جز وقت نیاز سخن نمی‌گفت.» [سنن النبی، رحمت کاشانی: ۱۹]. از توصیه‌های مهم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اصحاب هم تفکر و تدبر و کار از روی علم است. ایشان مردم از کار بدون تدبر برحذر می‌داشتند و همگان را به کار بر مبنای خرد و دانش توصیه می‌کردند. [مفاتیح الحیات: ۶۷] و می‌فرمودند: خردمند هرگاه سخن گوید، از روی تدبر سخن گوید. [همان].
شخصی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و عرض کرد: مرا توصیه‌ای بفرماید. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر تو را سفارشی کنم، به ان عمل می‌کنی؟ او عرض کرد: بله یا رسول الله! ایشان راضی نشدند، مجد سوال خود را تکرار کردند و او همان جواب را داد و باز ایشان سوال خود را تکرار کردند و او نیز تعهد به عمل داد. سرانجام فرمودند: به تو سفارش می‌کنم که هرکاری خواستی انجام بدهی دربارۀ سرانجام آن تدبر کن؛ اگر مایۀ رشد و هدایت تو بود، انجام بده و اگر مایۀ گمراهی‌ات بود، از آن بپرهیز. [همان: ۶۸] ببینید که چقدر تفکر اهمیت دارد، تا جایی که امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: عبادت بدون تفکر سودی ندارد. [همان] نماز می‌خوانیم، قرآن می‌خوانیم، بدون تفکر و تدبر سود چندانی ندارد.
ببینید که عدم اندیشه چه بلایی سر ما می‌آورد. اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌خواستند تفریح و شادی کنند، به ابوذر می‌فرمودند: داستان ایمان‌آوردن خود را بازگو.
ابوذر می‌گفت: ما در قبیلۀ خود بتی داشتم «نُهم» نام؛ و آن را می‌پرستیدیم، روزی کاسۀ شیری برسر آن ریختم، همین که از آن غافل شدم، سگی گرسنه آمد و شیرها را لیس زد و پای همان بت ادار کرد. این شد که به آن بت بی‌علاقه شدم…پیامبر فرمودند: جز مردم گمراه و بی‌خرد در برابر سنگ سجده نمی‌کنند. [داستان دوستان: ]
ببینید که بی‌فکری انسان را به کجا می‌کشد! به این دلیل است که عبادت بدون تفکر سود چندانی ندارد. زیرا انسان نمی‌داند که دارد، چه می‌کند.
خلاصۀ کلام بیاییم این فضیلت بزرگ نبوی را در خود زنده کنیم، هیچ‌گاه بدون تفکر و تدبر کاری نکنیم و همواره تفکر کنیم که آیا خدا از کار ما راضی است؟ ضمن اینکه همواره در زندگی خود برنامه‌ریزی داشته باشیم.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی