احکام خواندن نماز آیات

س ۷۱۱: نماز آیات چیست و علت شرعی وجوب آن کدام است؟

ج: نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت آن پنج رکوع و دو سجده دارد و اسباب شرعى وجوب آن عبارت است از: کسوف خورشید و خسوف ماه، اگر چه مقدار کمى از آنها گرفته شود؛ زلزله و هر حادثه غیرعادى که باعث ترس بیشتر مردم شود مانند بادهاى سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادى باشند؛ تاریکى شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانى و آتشى که گاهى در آسمان ظاهر مى‏شود. در غیر از کسوف و خسوف و زلزله، باید آن حادثه موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود، و حادثه‏ اى که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت افراد نادرى گردد، اعتبار ندارد.

س ۷۱۲: نماز آیات چگونه باید خوانده شود؟

ج: به چند صورت مى‏توان آن را بجا آورد:

صورت اول: بعد از نیت و تکبیره الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعى که قبل از هر رکوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد براى رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.

صورت دوم: بعد از نیت و تکبیرهالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سوره‏اى را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگرى از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگرى از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره‏اى که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه‏اى از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر رکوعى به یک آیه از سوره‏اى اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.

صورت سوم: یکى از رکعت‌ها را به یکى از دو صورت و رکعت دیگر را به نحو دیگر بجا آورد.

صورت چهارم: سوره‏اى را که آیه‏اى از آن را در قیام پیش از رکوع اول خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدى اعاده نموده و یک سوره یا آیه‏اى از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.

س ۷۱۳: آیا وجوب نماز آیات اختصاص به کسانی دارد که در شهر وقوع حادثه هستند و یا شامل همه مکلفینی که از آن مطلع شده‏اند هرچند در آن شهر نباشند نیز می‏شود؟

ج: وجوب آن مختص کسانى است که در شهر وقوع حادثه هستند و کسى هم که در شهر متصل به شهرى که حادثه در آن رخ داده، به‌طورى که مانند یک شهر محسوب شوند، زندگى مى‏کند، حکم آنها را دارد.

س ۷۱۴: اگر شخصی هنگام وقوع زلزله بیهوش باشد و بعد از وقوع آن به هوش آید، آیا نماز آیات بر او واجب است؟

ج: اگر علم به وقوع زلزله پیدا نکند تا اینکه زمان متصل به وقت وقوع آن بگذرد، خواندن نماز آیات واجب نیست، اگرچه احتیاط آن است که بجا آورد.

س ۷۱۵: بعد از وقوع زلزله در منطقه‏ای، غالباً در مدت کمی دهها پس لرزه رخ می‏دهد، حکم نماز آیات در این موارد چیست؟

ج: هر زلزله‏اى، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلى محسوب شود، نماز آیات جداگانه‏اى دارد.

س ۷۱۶: اگر مرکز زلزله نگاری، وقوع لرزشهای خفیف زمین را با ذکر تعداد آن در منطقه‏ای که ما زندگی می‏کنیم، اعلام نماید، ولی ما اصلاً آنها را احساس نکنیم، آیا در این حالت نماز آیات بر ما واجب می‏شود یا خیر؟

ج: اگر هنگام وقوع زلزله و یا در زمان متصل به آن، خودتان آن را احساس نکنید، نماز آیات بر شما واجب نیست.

س: آیا در نماز آیاتى که به جماعت اقامه مى‌شود، خواندن حمد و سوره بر مأمومین واجب است؟

ج) حکم جماعت در نماز آیات مانند جماعت در نمازهاى یومیه مى‌باشد که قرائت امام از قرائت مأموم کفایت مى‌کند.

س: در شهرى که زلزله اصلى رخ مى‌دهد آیا براى تمام پس‌لرزه‌ها (حتى اگر بیش از ۳۰ مورد باشد) نماز آیات لازم است خوانده شود؟ با توجه به اینکه فاصله بسیارى از پس‌لرزه‌ها آنقدر کم است که نمى‌توان تشخیص داد چند پس‌لرزه رخ داده است.

ج) هر زلزله ‏اى، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلى محسوب شود، نماز آیات جداگانه‏ اى دارد.

س: نماز آیات در مورد زلزله و خورشیدگرفتگى اگر از وقت خود عقب بیافتد آیا با نیّت قضا باید خوانده شود یا خیر؟

ج) نماز آیات براى زلزله همیشه ادا است و باید در خواندن آن تعجیل کند و مسامحه نکند ولى در خورشیدگرفتگى اگر بعداً آن را بجا آورده باید نیّت قضا کند.

س: اگر براى زلزله نماز آیات خوانده نشده، آیا قضا دارد یا خیر؟

ج) نماز آیات براى زلزله قضا نمى‌شود و هر وقت بخواند باید به نیت ادا خوانده شود.

س: آیا در نماز آیات مى‌توان اکتفا به «بسم الله الرحمن الرحیم» کرد و به رکوع رفت یا باید همراه آن آیه‌اى دیگر قرائت شود؟

ج) بنابر احتیاط، کفایت نمى‌کند و باید همراه آیه دیگر ـ اگر چه نیمى از یک آیه ـ خوانده شود.

س: اینجانب متوجه شده‌ام حضرت آقا «بسم الله الرحمن الرحیم» را به تنهایی آیه در نظر نمی‌گیرند در صورتی که بنده تا قبل از این در نماز آیات، سوره توحید را می‌خواندم و آن را به پنج آیه ـ با حساب بسم الله به عنوان یک آیه ـ تقسیم می‌کردم. تکلیف نمازهای آیاتی که به این صورت خوانده شده چگونه است؟

ج) نمازهایی را که تاکنون خوانده‌اید، صحیح است لکن بعد از این بنابر احتیاط به «بسم الله الرحمن الرحیم» به عنوان یک آیه اکتفا ننمایید، بلکه آیه‌ای دیگر یا بخشی از آیه را با آن بخوانید.

س: آیا نماز آیات را مى‌تواند به جماعت خواند؟

ج) اشکال ندارد.

س: این که در رابطه با نماز آیات فرموده‌اید، سوره را مى‌توان به پنج قسمت تقسیم کرد، آیا منظور از هر قسمت، یک آیه است یا مى‌توان آیه‌اى را به دو قسمت تقسیم کرد؛ مثل این که «لم یلد» یک قسمت و «ولم یولد» یک قسمت باشد؟

ج) تقسیم به نحو ذکر شده در سؤال، اشکال ندارد.

س: اگر کسى به رکوع دوم رکعت اول نماز آیات جماعت برسد، نمازش را چه‌طور باید بخواند؟

ج) در فرض مرقوم، داخل شدن در جماعت، محلّ اشکال است.

اجوبه الاستفتائات حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)