احکام قرائت نماز

۱ در رکعت اول و دوم نمازهاى واجب یومیه انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سوره تمام بخواند.

۲ اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلا بترسد که اگر سوره را بخواند دزد یا درنده یا چیز دیگرى به او صدمه بزند، نباید سوره را بخواند. و اگر در کارى عجله داشته باشد، مى‏تواند سوره را نخواند.

۳ اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نمازش باطل است. و اگر اشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد سوره را از اول بخواند.

۴ اگر حمد و سوره یا یکى از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

۵ اگر پیش از آنکه براى رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده باید بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده باید فقط سوره را بخواند. ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند. و نیز اگر خم شود و پیش از آنکه به رکوع برسد بفهمد حمد و سوره یا سوره تنها یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.

۶ اگر در نماز یکى از چهار سوره‏اى را که آیه سجده دارد و در مساله گفته شد عمدا بخواند، نمازش باطل است.

۷ اگر اشتباها مشغول خواندن سوره‏اى شود که سجده واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد، باید آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند. و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد، باید در بین نماز با اشاره سجده آن را بجا آورد و به همان سوره که خوانده اکتفا نماید.

۸ اگر در نماز آیه سجده را بشنود و به اشاره سجده کند، نمازش صحیح است.

۹ در نماز مستحبى خواندن سوره لازم نیست، اگر چه آن نماز به واسطه نذر کردن واجب شده باشد. ولى در بعضى از نمازهاى مستحبى مثل نماز وحشت که سوره مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.

۱۰ در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه، مستحب است در رکعت اول بعد از”حمد” سوره ” جمعه”، و در رکعت دوم بعد از “حمد” سوره “منافقین” بخواند. واگر مشغول یکى از اینها شود، بنابر احتیاط واجب نمى ‏تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند.

۱۱ اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره “قل هو الله احد” یا سوره “قل یا ایها الکافرون” شود، نمى ‏تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند. ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روى فراموشى به جاى سوره “جمعه” و “منافقین” یکى از این دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسیده مى ‏تواند آن را رها کند و سوره”جمعه” و “منافقین” را بخواند.

۱۲ اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره “قل هو الله احد”یا سوره “قل یا ایها الکافرون” بخواند، اگر چه به نصف نرسیده باشد، بنابر احتیاط واجب نمى ‏تواند رها کند و سوره “جمعه” و “منافقین” را بخواند.

۱۳ اگر در نماز غیر سوره “قل هو الله احد” و “قل یا ایها الکافرون” سوره دیگرى بخواند، تا به نصف نرسیده مى‏تواند رها کند و سوره دیگر بخواند.

۱۴ اگر مقدارى از سوره را فراموش کند یا از روى ناچارى مثلا به واسطه تنگى وقت‏یا جهت دیگر نشود آن را تمام نماید، مى‏تواند آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد یا سوره‏اى را که مى‏خوانده “قل هو الله احد” یا “قل یا ایها الکافرون” باشد.

۱۵ بر مرد واجب است‏حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است‏حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.

۱۶ مرد باید در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره حتى حرف آخر آنها را بلند بخواند.

۱۷ زن مى‏تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند.ولى اگر نامحرم صدایش را بشنود، بنابر احتیاط واجب باید آهسته بخواند.

۱۸ اگر در جایى که باید نماز را بلند بخواند عمدا آهسته بخواند، یا در جایى که باید آهسته خواند عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است. ولى اگر از روى فراموشى یا ندانستن مساله باشد، صحیح است. و اگر در بین خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه کرده، لازم نیست مقدارى را که خوانده دوباره بخواند.

۱۹ اگر کسى در خواندن حمد و سوره بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل است.

۲۰ انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند. و کسى که به هیچ قسم نمى‏تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که مى‏تواند بخواند، و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.

۲۱ کسى که حمد و سوره و چیزهاى دیگر نماز را به خوبى نمى‏داند و مى‏تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است، بنابر احتیاط واجب در صورتى که ممکن باشد باید نمازش را به جماعت بخواند.

۲۲ احتیاط واجب آن است که براى یاد دادن واجبات نماز مزد نگیرد، ولى براى مستحبات آن اشکال ندارد.

۲۳ اگر یکى از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمدا آن را نگوید، یا بجاى حرفى، حرف دیگر بگوید مثلا به جاى ض،ظ بگوید، یا جایى که باید بدون زیر و زبر خوانده شود زیر و زبر بدهد، یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است.

۲۴ اگر انسان کلمه‏اى را صحیح بداند و در نماز همانطور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نیست دوباره نماز را بخواند و یا اگر وقت گذشته قضا نماید.

۲۵ اگر زیر و زبر کلمه‏اى را نداند باید یاد بگیرد، ولى اگر کلمه‏اى را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کند یاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست و نیز اگر نداند مثلا کلمه‏اى به س است‏یا به ص باید یاد بگیرد و چنانچه دو جور یا بیشتر بخواند، مثل آن که در “اهدنا الصراط المستقیم”، “مستقیم”را یک مرتبه با “سین” و یک مرتبه با “صاد” بخواند نمازش باطل است، مگر آنکه هر دو جور قرائت‏شده باشد و به امید رسیدن به واقع بخواند.

۲۶ اگر در کلمه‏اى “واو” باشد و حرف قبل از “واو” در آن کلمه پیش داشته باشد و حرف بعد از “واو” در آن کلمه همزه ء باشد مثل کلمه “سوء” بهتر است آن “واو” را مد بدهد، یعنى آن را بکشد و همچنین اگر در کلمه‏اى “الف”باشد و حرف قبل از “الف” در آن کلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از “الف” در آن کلمه همزه باشد مثل “جاء”، بهتر است “الف” آن را بکشد و نیز اگر در کلمه‏اى ى باشد و حرف پیش از ى در آن کلمه زیر داشته باشد و حرف بعد از ى‏در آن کلمه همزه باشد مثل “جى‏ء”، بهتر آن است ى را با مد بخواند و اگر بعداز این “واو” و “الف” و ى بجاى همزه ء حرفى باشد که ساکن است، یعنى زیر و زبر و پیش ندارد باز هم بهتر آن است این سه حرف را با مد بخواند، مثلا در”و لا الضالین” که بعد از “الف” حرف “لام” ساکن است ، بهتر آن است “الف” آن را با مد بخواند.

۲۷ احتیاط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید. و معنى وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه‏اى را بگویدو بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد. مثلا بگوید “الرحمن الرحیم” و میم “الرحیم”را زیر بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگوید: “مالک یوم الدین”. و معنى وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه‏اى را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آنکه بگوید : “الرحمن الرحیم” و میم “الرحیم” را زیر ندهد و فورا”مالک یوم الدین” را بگوید.

۲۸ در رکعت‏سوم و چهارم نماز مى‏تواند فقط یک حمد بخواند یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنى سه مرتبه بگوید: “سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر”، و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه را بگوید کافى است. و مى‏تواند در یک رکعت‏حمد، و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید، و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند.

۲۹ در تنگى وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.

۳۰ بر مرد و زن واجب است که در رکعت‏سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.

۳۱ اگر در رکعت‏سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتیاط واجب باید “بسم الله” آن را هم آهسته بگوید.

۳۲ کسى که نمى‏تواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت‏سوم و چهارم حمد بخواند.

۳۳ اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید، چنانچه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

۳۴ اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اول است‏حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز با اینکه گمان مى‏کرده در دو رکعت آخر است‏حمد بخواند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.

۳۵ اگر در رکعت‏ سوم یا چهارم مى‏ خواست‏ حمد بخواند تسبیحات به زبانش آمد یا مى‏ خواست تسبیحات بخواند حمد به زبانش آمد باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند ولى اگر عادتش خواندن چیزى بوده که به زبانش آمده و در خزانه قلبش آن را قصد داشته مى‏تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.

۳۶ کسى که عادت دارد در رکعت‏سوم و چهارم تسبیحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.

۳۷ در رکعت‏ سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلا بگوید: ” استغفر الله ربى و اتوب الیه” یا بگوید: “اللهم اغفر لى”. و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولى اگر نمازگزار پیش از خم شدن براى رکوع در حالى که مشغول گفتن استغفار نیست، شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

۳۸ اگر در رکوع رکعت‏سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند.

۳۹ هرگاه شک کند که آیه یا کلمه‏اى را درست گفته یا نه، اگر به‏چیزى که بعد از آن است مشغول نشده، باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید. واگر به چیزى که بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه در رکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند. و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن “الله الصمد” شک کند که “قل هو الله احد”را درست گفته یا نه، باز هم مى‏تواند به شک خود اعتنا نکند. ولى اگر احتیاطا آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،مى‏تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاط واجب باید نمازش را دوباره بخواند.

۴۰ مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید: “اعوذ بالله من الشیطان الرجیم” و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر “بسم الله” را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنى آن آیه را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آیه توجه داشته و اگر فرادى مى‏خواند بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: “الحمد لله رب العالمین”. بعد از خواندن سوره “قل هو الله احد” یک یا دو یا سه مرتبه “کذلک الله ربى” یا سه مرتبه”کذلک الله ربنا” بگوید، بعد از خواندن سوره کمى صبر کند و بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.

۴۱ مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول سوره “انا انزلناه” و در رکعت دوم سوره “قل هو الله احد” را بخواند.

۴۲ مکروه است انسان در تمام نمازهاى یک شبانه روز سوره “قل هو الله احد” را نخواند.

۴۳ خواندن سوره “قل هو الله احد” به یک نفس مکروه است.

۴۴ سوره‏اى را که در رکعت اول خوانده، مکروه است در رکعت دوم بخواند،ولى اگر سوره ” قل هو الله احد” را در هر دو رکعت بخواند مکروه نیست.

منبع: دپارتمان قرآن