بهترین سرآغاز

میان همه مردم جهان رسم است که هر کار مهم و پر ارزشى را به نام بزرگى از بزرگان آغاز مى کنند، و نخستین کلنگ هر مؤسسه ارزنده اى را به نام کسى که مورد علاقه آنها است بر زمین مى زنند، یعنى آن کار را با آن شخصیت مورد نظر از آغاز ارتباط مى دهند.اما آیا بهتر نیست براى پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، آن را به موجود پایدار و جاویدانى ارتباط دهیم که فنا در ذات او راه ندارد; چرا که همه موجودات این جهان به سوى کهنگى و زوال مى روند، تنها چیزى باقى مى ماند که با آن ذات لا یزال بستگى دارد.اگر نامى از پیامبران و انبیاء باقى است به علت پیوندشان با خدا و عدالت و حقیقت است که کهنگى در آن راه ندارد، و اگر فى المثل اسمى از « حاتم»بر سر زبان ها است به خاطر همبستگى اش با سخاوت است که زوال ناپذیر است.از میان تمام موجودات آن که ازلى و ابدى است تنها ذات پاک خدا است و به همین دلیل باید همه چیز و هر کار را با نام او آغاز کرد و در سایه او قرار داد و از او استمداد نمود لذا در نخستین آیه قرآن آمده: به نام خداوند بخشنده بخشایشگراین کار نباید تنها از نظر اسم و صورت باشد، که باید از نظر واقعیت و معنى با او پیوند داشته باشد; چرا که این ارتباط آن را در مسیر صحیح قرار مى دهد و از هر گونه انحراف باز مى دارد و به همین دلیل چنین کارى حتماً به پایان مى رسد و پربرکت است

در حدیث معروفى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم:هر کار مهمى که بدون نام خدا شروع شود بى فرجام است

امیر مؤمنان على(علیه السلام:انسان هر کارى رامى خواهد انجام دهد باید بسم اللّه بگوید، یعنى: با نام خدا این عمل را شروع مى کنم و هر عملى که با نام خدا شروع شود خجسته و مبارک است

و نیز امام باقر(علیه السلام) مى فرمایدسزاوار است هنگامى که کارى را شروع مى کنیم، چه بزرگ باشد، چه کوچک، بسم اللّه بگوئیم تا پر برکت و میمون باشد.کوتاه سخن این که پایدارى و بقاء عمل، بسته به ارتباطى است که با خدا دارد.به همین مناسبت خداوند بزرگ در نخستین آیات که به پیامبر وحى شد دستور مى دهد.در آغاز شروع تبلیغ اسلام این وظیفه خطیر را با نام خدا شروع کند اقرا بسم ربک و مى بینیم حضرت نوح(علیه السلام) در آن طوفان سخت و عجیب، هنگام سوارشدن بر کشتى و حرکت روى امواج کوه پیکر آب که هر لحظه با خطرات فراوانى روبرو بود، براى رسیدن به سر منزل مقصود، و پیروزى بر مشکلات به یاران خود
دستور مى دهد هنگام حرکت، و در موقع توقف کشتى ونیز حضرت سلیمان (علیه السلام)درنامه ای به ملکه صبا بسم الله رامینویسد.و باز روى همین اصل، تمام سوره هاى قرآن، با بسم اللّه آغاز مى شود تا هدف اصلى که همان هدایت و سوق بشر به سعادت است از آغاز تا انجام با موفقیت و پیروزى و بدون شکست انجام شود. تنها سوره توبه است که بسم اللّه در آغاز آن نمى بینیم چرا که سوره توبه با اعلان جنگ به جنایتکاران و پیمان شکنان مکّه آغاز شده، و اعلام جنگ با توصیف خداوند به رحمان ورحیم سازگار نیست.
توجه به این نکته لازم به نظر مى رسد که: ما در همه جا بسم اللّه مى گوئیم، چرا بسم الخالق یا بسم الرازق و مانند آن نمى گوئیم؟! نکته این است « اللّه »چنان که به زودى خواهیم گفت جامع ترین نام هاى خدا است و همه صفات او را یک جا بازگو مى کند، اما نام هاى دیگر اشاره به بخشى از کمالات او است، مانند خالقیت، رحمت و مانند آن .از آنچه گفتیم: این حقیقت نیز روشن شد که گفتن بسم اللّه در آغاز هر کار، هم به معنی استعانت جستن به نام خداست و هم شروع کردن به نام او .این دو لازم وملزوم یکدیگرند یعنى هم با نام او شروع مى کنم و هم از ذات پاکش استمداد مى طلبم.به هر حال، هنگامى که کارها را با تکیه بر قدرت خداوند آغاز مى کنیم خداوندى که قدرتش مافوق همه قدرت ها است سبب مى شود از نظر روانى نیرو و توان بیشترى در خود احساس کنیم، مطمئن تر باشیم، بیشتر کوشش کنیم، از عظمت مشکلات نهراسیم و مأیوس نشویم، و ضمناً نیت و عملمان را پاک تر و خالصتر کنیم و این است رمز دیگر پیروزى به هنگام شروع کارها به نام خدا

 

تفسیر بخش اول سوره مبارکه حمد