حکمت کنیه پیامبر صل الله علیه و آله

شخصی از امام صادق علیه السلام سؤال کرد: چرا رسول خدا صل الله علیه و آله را ابوالقاسم می‌گویند؟ فرمود: برای اینکه آن حضرت فرزندی داشت به نام قاسم و چون پدر قاسم بود از این جهت به رسول خدا صل الله علیه و آله ابوالقاسم می‌گفتند. راوی عرض کرد: این معنا را می‌دانم کمی روشنتر بیان کنید که چرا رسول خدا صل الله علیه و آله را ابوالقاسم می‌گویند؟ حضرت فرمود: چون علی بن ابی طالب علیه السلام قسیم الجنه و النّار است قاسم است؛ یعنی قسمت کننده بهشت و جهنم است. در قیامت آن حضرت به اذن خدا جهنمی‌ها را به جهنم و بهشتی‌ها را به بهشت فرا می‌خواند. پس علی علیه‌السلام قاسم است و چون خداوند متعال علی بن ابی طالب علیه السلام را در همان دوران کودکی به دامان پیامبر صل الله علیه و آله منتقل کرد و از همان طفولیت رسول خدا صل الله علیه و آله معلم و علی بن ابی طالب علیه السلام شاگرد پیامبر صل الله علیه و اله بود و از آنجا که هر ساگردی فرزند استاد است و استاد حق پدری بر او دارد، پس علی علیه السلام به منزله فرزند اوست، از این رو پیامبر صل الله علیه و آله را ابوالقاسم می‌نامند.

این معنا و تفسیر برای ابوالقاسم از حکمت این کنیه است و هر کسی نمی‌تواند بفهمد و معنا کند.

مرحوم حاج شیخ محمدتقی آملی (قدس سره) که در علم و عمل کامل بود، روزی بعد از درس این حدیث را نقل کردند و بعد فرمودند: اگر این شخص شرح صدر بیشتری می‌داشت و باز هم سؤال می‌کرد حضرت بیان دیگری می‌فرمود.

منبع: معانی الأخبار ص ۵۲ ح ۳  –  حکمت عبادات جوادی آملی ص ۳۴