نجوا کردن با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

آیه ۱۲ از سوره مبارکه مجادله،
شان نزول:
مفسران نقل کرده اند که جمعی از اغنیا خدمت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می آمدند و با او نجوا می کردند( و چنین کاری علاوه بر اینکه وقت گرانبهای حضرت را می گرفت مایه نگرانی مستضعفان و موجب امتیازی برای اغنیا بود)، این آیه نازل شد و به آنان دستور داد که قبل از نجوا کردن با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)صدقه ای به مستمندان بپردازند. اغنیا وقتی چنین دیدند از نجوا خودداری ورزیدند، آیه بعد نازل شد و آنها را ملامت کرد و حکم آیه اول را نسخ نمود و اجازه نجوا به همگان داد، منتها نجوا در مورد کار خیر واطاعت پروردگار.
تفسیر:یک آزمون_ قرآن همچنان بحث در باره نجوا را ادامه داده می فرماید:
” ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که می خواهید با رسول( خدا) نجوا کنید ( و سخنان در گوشی بگویید)،قبل از آن صدقه ای ( در راه خدا) بدهید”
( یا ایُّها الَّذینَ ءامَنوا اِذا ناجَیْتُمُ الرَّسولَ فقَدِّموابَیْنَ یَدَیْ ْنجْویٰکُمْ صَدَقَهً).
سپس می افزاید:
” این برای شما بهتر و پاکیزه تر است”
( ذٰلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ اَطْهَرُ) .
این صدقه برای متمکّنان و نیازمندان هر دو ” خیر” بود، زیرا برای گروه اول موجب ثواب می شد و برای گروه دوم کمکی به حساب می آمد.” اطْهر” بودنش هم از این نظر بود که قلوب اغنیا را از حبّ مال می شست و قلوب نیازمندان را از کینه و ناراحتی.
ولی چون اگر وجوب صدقه قبل از نجوا عمومیت می داشت، فقرا از طرح مسایل مهم یا نیازهای خود با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت نجوا محروم می شدند، در ذیل آیه حکم صدقه را از این گروه برداشته می فرماید:
” و اگر توانایی نداشته باشید خداوند آمرزنده و مهربان است”
( فَاِنْ لَمْ تَجِدُوا فَاِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ).
و به این ترتیب کسانی که تمکّن مالی داشتند ، دادن صدقه قبل از نجوا بر آنان واجب بود و آنها که نداشتند بدون آن می توانستند با پیامبر (ص) نجوا کنند.ْ
آیه ۱۳:
جالب اینکه دستور بالا تاثیر عجیبی گذاشت و آزمون جالبی شد و همگی جز یک تن از دادن صدقه و نجوا کردن با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) خودداری ورزیدند و آن یک تن کسی جز امیر مومنان علی (علیه السلام) نبود. آیه مورد بحث نازل گردید و این حکم را نسخ کرد و فرمود:
” آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقات قبل از نجوا خودداری کردید؟”
( ءَ اَشْفَقْتُمْ اَنْ تُقَدِّ مُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْویٰکُمْ صَدَقَاتٍ).
معلوم می شود که حبّ مال در دل آنها از علاقه به نجوا با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) بیشتر بود و اینکه در نجواهایشان غالبا مسایل حیاتی مطرح نمی شد، و گر نه چه مانعی داشت که قبل از نجوا صدقه می دادند، به خصوص که مقدار خاصی برای آن تعیین نشده بود و می توانستند با مبلغ کمی این مشکل را حل کنند.
آن گاه اضافه می کند:
” اکنون که این کار را نکردید( و به تقصیر خویشتن آگاه شدید) و خداوند توبه شما را پذیرفت ،نماز را به پا دارید و زکات را ادا کنید و خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید و
( بدانید) خداوند از آنچه انجام می دهید باخبر است”
( فَاِذْ لًمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَاَقِیُموا الصَّلوٰهَ وَ ءَاتُوا الزَّکوٰهَ وَ اَ طِیعوُا اللَّهَ وَ رَ سولَهُ وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ).
بر گزیده تفسیر نمونه.