لزوم وفا به پیمان‌ها

«یَا أیَّها الّذینَ آمنوا أفوا بِالعُقود»
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به پیمان‌ها و قراردادها وفا کنید»
در این آیه شریفه نکاتی است که باید به آن توجه کرد:
۱- این آیه از جمله آیاتی است که در مباحث حقوق اسلامی در سرتاسر فقه به آن استدلال می‌کنند و یک قاعده مهم فقهی« اصاله اللزوم فی العقود» است که از آن استفاده می‌گردد یعنی هر گونه پیمان و معاهده‌ای درباره اشیاء و یا کارها میان دو نفر منعقد گردد لازم‌الاجراء می‌باشد و حتی همان‌طور که جمعی از محققان نیز عقیده دارند انواع معاملات و شرکت‌ها و قراردادهایی که در عصر ما وجود دارد و در سابق وجود نداشته یا این که بعدا در میان عقلا به وجود می‌آید و بر موازین صحیحی قرار دارد شامل می‌شود و این آیه پای همه آنها صحه می‌گذارد؛ البته با در نظر گرفتن ضوابط کلی که اسلام برای قراردادها قایل شده است.
ولی استدلال به این آیه به عنوان یک قاعده فقهی دلیل بر آن نیست که پیمان‌های الهی را که میان بندگان و خدا بسته شده است و یا مسائل مربوط به رهبری و زعامت امت که به وسیله پیامبر صلی الله علیه و آله از مردم گرفته شده شامل نشود بلکه آیه مفهوم وسیعی دارد که همه این امور را در بر می‌گیرد.
۲- یاد‌آوری این نکته نیز لازم است که لزوم وفای به پیمان‌های دو جانبه مادامی است که از یک طرف نقض نشده باشد اما اگر از یک طرف نقض شود طرف مقابل ملزم به وفاداری نیست و این از ماهیت عقد و پیمان افتاده است.
۳- اهمیت وفای به عقد و پیمان ـ مسئله وفای به عهد و پیمان که در آیه مورد بحث مطرح است از اساسی‌ترین شرایط زندگی دستجمعی است و بدون آن هیچ گونه همکاری اجتماعی ممکن نیست و بشر با از دست دادن آن زندگی اجتماعی و اثرات آن را عملا از دست خواهد داد به همین دلیل در منابع اسلامی تأکید فوق العاده‌ای روی این مسئله شده است و شاید کمتر چیزی باشد که این قدر گسترش داشته باشد زیرا بدون آن هرج و مرج و سلب اطمینان عمومی که بزرگترین بلای اجتماعی است در میان بشر پیدا می‌شود.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« لا دینَ لِمنْ لا عَهدَ لَهُ»
«آن کس که به پیمان خود وفادار نیست دین ندارد»
و روی همین جهت موضوع وفای به عهد از موضوعاتی است که هیچ گونه تفاوتی در میان آن‌ها درباره آن نیست خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا غیر مسلمان و به اصطلاح از حقوق بین المللی است نه از حقوق برادران دینی.
امام صادق علیه السلام فرموده: «سه چیز است که خداوند به هیچ کس اجازه مخالفت با آن را نداده است: ادای امانت در مورد هر کس، خواه نیکوکار باشد یا بدکار و وفای به عهد درباره هر کس، خواه نیکوکار باشد یا بدکار و نیکی به پدر و مادر، خواه نیکوکار باشند یا بدکار»
امام علی علیه السلام فرموده:« اگر کسی با اشاره پیمانی را به عهده بگیرد باید به آن وفا کند.»

منابع:
۱- بحار ج۱۶ ص۱۴۴
۲- اصول کافی ج۲ ص۱۶۲
۳- مستدرک الوسائل ج۲ ص ۲۵۰
۴- گنج های بهشتی ص۱۶۳