سی سوال درباره رکوع

 

گفتن اعظیم به جاى عظیم

سؤال۱. اگر کسى در رکوع نماز به جاى «عظیم»، «اعظیم» بگوید، چه حکمى دارد؟ و نمازهایى را که به این صورت خوانده، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر سهوا بوده مانعى ندارد و اگر به علت جهل بوده، صحیح نیست و باید نمازهایى که به این صورت خوانده شده، به تدریج قضا کند.

عوض کردن ذکر رکوع یا سجود

سؤال۲. اگر شخصى در حال رکوع و یا سجود به جاى «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و یا «سبحان ربى العظیم و بحمده» بگوید «سبحان ربّنا الاعلى» و یا «سبحان ربنا العظیم»، آیا صحیح است؟

پاسخ: اگر به قصد ورود نگوید، صحیح است.

قصد رکوع پس از خم شدن و قیام متّصل به رکوع

سؤال۳. در مسأله‏ى ۸۴۱ توضیح المسائل است که اگر قصد رکوع بعد از خم شدن به وجود آمد، بنا بر اظهر کافى است، با توجّه به این که: قیام متصل به رکوع، رکن است، چگونه این نماز صحیح است؟

پاسخ: منظور از قیام متّصل به رکوع آن است که از حال قیام به رکوع برود و در فرض مسأله، این حالت حاصل است و انحنا، مقدّمه رکوع است و قصد مقدمّیت لازم نیست.

شک در رکوع یا سجود از کسى که با اشاره نماز مى‏خواند

سؤال۴. بیمارى که رکوع و سجود را با اشاره انجام مى‏دهد در صورتى که شک کند در حال رکوع است یا سجده، تکلیف چیست؟

پاسخ: بنا بگذارد که در حال رکوع است.

فراموشى رکوع و تذکّر در سجده‏ى اوّل

سؤال۵. اگر در سجده‏ى اوّل یادش بیاید که رکوع را فراموش کرده، وظیفه چیست؟

پاسخ: بنابر احتیاط واجب برگردد و رکوع را به جا آورد و بعد از نماز سجده‏ى سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده کند.

اضافه کردن رکوع

سؤال۶. اگر در یک رکعت از نماز، سهوا، دو رکوع به جا آوریم، چه حکمى دارد؟

پاسخ: نماز باطل مى‏شود.

مستحبات رکوع

سؤال۷. چه چیزهایى در رکوع، مستحب است؟

پاسخ: به مسأله‏ى ۸۵۲ و ۸۵۳ رساله رجوع شود.

سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدن ذکر رکوع (سهوا)

سؤال۸. اگر نمازگزار قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع، سهوا، سر از رکوع بر دارد، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: اشکال ندارد.

سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع (عمدا)

سؤال۹. اگر نمازگزار قبل از تمام شدن ذکر رکوع، عمدا، سر از رکوع بردارد، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: نمازش باطل مى‏شود.

گفتن ذکر رکوع، قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود

سؤال۱۰. اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، سهوا ذکر رکوع را بگوید، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: بعد از آرامش بدن ذکر را دوباره بگوید.

سؤال۱۱. اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، عمدا ذکر رکوع را بگوید، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر به آن اکتفا کند یا به قصد خصوصیت باشد، نمازش باطل مى‏شود.

حرکت بدن در حال رکوع بر اثر عبور و مرور مردم

سؤال۱۲. اگر در هنگام رکوع بر اثر عبور و مرور، شخص نمازگزار، حرکت کند و از جایش تکان بخورد، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر بدن از حال آرام بودن خارج شده است، باید بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید؛ ولى اگر کمى حرکت کند که از حال آرام بودن خارج نشود، اشکال ندارد.

حرکت بدن در حال رکوع، به خاطر ناهموارى مکان

سؤال۱۳. اگر کسى به هنگام ذکر رکوع، سهوا، به خاطر ناهموارىِ مکانى که در آن مکان ایستاده، پایش را جا به جا کند، چه حکمى دارد؟

پاسخ: باید ذکر رکوع را دوباره بگوید.

ذکر رکوع

سؤال۱۴. آیا در رکوع، هر ذکرى که بگوید کافى است؟ یا این که حتما باید ذکر خاصّى بگوید؟

پاسخ: کافى بودن هر ذکرى که خواست بگوید در رکوع خالى از وجه نیست. ولى احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه «سبحان اللّه‏» یا یک مرتبه «سبحان ربى العظیم و بحمده» بگوید.

شک در ذکر رکوع

سؤال۱۵. کسى که بعد از رکوع نمى‏داند که ذکر رکوع را گفته است یا نه؟ چه باید بکند؟

پاسخ: به شکش اعتنا نکند

شک در صحیح ادا نکردن ذکر رکوع

سؤال۱۶. کسى که در صحیح ادا کردن الفاظ اذکار رکوع، بعد از رکوع یا در هنگام رکوع، شک کند، چه باید بکند؟

پاسخ: به شک خود اعتنا نکند.

شخص بیمارى که نمى‏تواند به مقدار ذکر رکوع، در رکوع باقى بماند

سؤال۱۷. اگر شخصى بر اثر بیمارى، نتواند به مقدار ذکر، در رکوع بماند، چه باید بکند؟

پاسخ: در صورتى که بتواند پیش از آن که از حدّ رکوع بیرون رود ذکر را بگوید، باید ذکر را در آن حال تمام کند.

گفتن اذکارى بعد از گفتنِ ذکر رکوع

سؤال۱۸. اگر در رکوع، بعد از گفتن ذکر رکوع، اذکار دیگرى را بگوییم، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اشکال ندارد.

مقدار تکرار ذکر رکوع

سؤال۱۹. اگر در رکوع، ذکر «سبحان ربى العظیم و بحمده» را دو بار یا چهار بار بگوید، چه حکمى دارد؟ آیا حتما این ذکر را باید یک مرتبه یا به مقدار معیّنى بگوید؟

پاسخ: اشکال ندارد، ولى مستحب است به عدد فرد بگوید.

معناى انجام دادن رکوع و سجده با اشاره

سؤال۲۰. به جا آوردن رکوع و سجده با اشاره یعنى چه؟

پاسخ: یعنى با سر اشاره نماید (مسأله‏ى ۸۴۸ رساله). 

انجام دادن رکوع با اشاره

سؤال۲۱. در چه موردى مى‏تواند رکوع را با اشاره به جاى آورد؟

پاسخ: در صورتى که هرگز ـ حتى با تکیه ـ نتواند براى رکوع خم شود (به مسأله‏ى ۸۴۸ و ۸۴۹ رساله رجوع شود).

شک در انجام رکوع قبل از رفتن به سجده

سؤال۲۲. کسى که قبل از رفتن به سجده شک کند که آیا رکوع را به جا آورده است یا نه؟ چه باید بکند؟

پاسخ: باید رکوع را به جا آورد.

شخصى که در حال قیام نمى‏داند رکوع را به جا آورده یا نه

سؤال۲۳. کسى که در حال قیام بعد خواندن حمد و سوره یا در رکعت سوم و چهارم، بعد از تسبیحات اربعه، شک کند که آیا رکوع را به جا آورد یا نه، چه باید بکند؟

پاسخ: باید رکوع را به جا آورد.

فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از نماز

سؤال۲۴. کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از نماز متوجه شود، چه باید بکند؟

پاسخ: باید نماز را دوباره بخواند.

فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از انجام دو سجده

سؤال۲۵. کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از انجام دو سجده، متوجه شود، چه باید بکند؟

پاسخ: باید نماز را دوباره بخواند.

رکوع کسى که قامت و قد خمیده‏اى دارد

سؤال۲۶. کسى که خلقت اولیه‏اش خمیده بوده یا در اثر کهولت سن و یا بیمارى، قدّ خمیده‏اى دارد، براى انجام رکوع چه باید بکند؟

پاسخ: تا امکان راست ایستادن، هر چند با تکیه دادن به چیزى ولو فى الجمله را دارد، قیام قبل از رکوع را باید به جا آورد و در غیر این صورت به مقدارى بیشتر منحنى و خم مى‏شود به طورى که از حدّ رکوع خارج نشود و اگر این هم ممکن نشد، به همان حالت نیّت رکوع مى‏کند و با سر اشاره مى‏کند. 

کسى که نمى‏تواند به اندازه‏ى رکوع خم شود

سؤال۲۷. اگر کسى بر اثر بیمارى و یا در اثر کهولت سن، نتواند به اندازه‏ى رکوع خم شود، چه باید بکند؟

پاسخ: باید به چیزى تکیه دهد و رکوع کند، و اگر موقعى هم که تکیه داده نتواند به طور معمول رکوع کند، باید به هر اندازه مى‏تواند خم شود و اگر به هیچ صورتى نتواند خم شود، باید با سر اشاره نماید. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله ۸۴۸ رساله رجوع شود).

رکوع شخص جالس

سؤال۲۸. کسى که نشسته نماز مى‏خواند، براى رکوع باید به چه اندازه‏اى خم شود؟

پاسخ: به اندازه‏اى که مسمّاى رکوع حاصل شود، منحنى مى‏شود و تحقق آن بنابر احوط به این است که صورت او به نزدیکى محل سجودش برسد.

مقدار خم شدن در رکوع

سؤال۲۹. در رکوع به چه اندازه‏اى باید خم شویم؟

پاسخ: باید به اندازه‏اى خم شد که بتوان دست را به زانو گذاشت.

مقدار خم شدن در رکوع براى کسى که دست او بلندتر از دیگران است

سؤال۳۰. کسى که دست او بلندتر از دیگران است، که اگر مقدارى خم شود، به زانو مى‏رسد، به چه مقدار باید خم شود؟

پاسخ: باید به اندازه معمول خم شود. 

 

مرجع تقلید: آیت الله العظمی بهجت (ره)