تحقیق و تدبر در آیه وواعدناموسی

نکاتی از ایه وواعدنا در تفسیر تسنیم(اقای جوادی املی)

۱-بعضی روایات همین را تایید می‌کند که اول سی شب قرار بود که وجود مبارک موسای کلیم (سلام الله علیه) مهمان ذات اقدس اله باشد و بعدا ده شب اضافه شده است

لذا فرمود ﴿وَأَتْمَمْناها بِعَشْرٍ﴾ آن ده شب را برای دریافت تورات و مکالمه مستقیم ذات اقدس اله … که آن ده شب نتیجه آن سی شب هست

شاید این روایت ناظر به این با شد که در مقام اظهار و افشا اینچنین بود وگرنه میعاد اولی همان چهل شب است

۲- اربعین لیله چهل شب تفکیک شده است به یک سی شب و یک ده شب تا مشخص بشود که چهل شب مطلق نیست .یک سی شبی است یعنی یک ماه است .

مشخص است که از اول ذی قعده است مثلاً تا پایان ذی قعده یعنی یک ماه

یک دهه‌ای هم هست که دهه فجر است و لیالی عشرا ست و همان دهه‌ذیحجه است که ضمیمه یک ماه ذی قعده می‌شود می‌شود چهل شب

اگر بفرماید چهل شب خب ممکن است که از دهم یک ماه شروع بشود تا بیستم ماه دیگر این هم می‌شود چهل شب. ولی این نصاب خاص و آن معیار مخصوص نیست

آن وصف مشخصی که برای اربعین گیری سودمند است همین اول ذی قعده است تا دهم ذی حجه

گرچه همیشه اربعین گیری نافع است و اما آن اربعین گیری ماثور و مجرب همین اربعین گیری موسای کلیم (سلام الله علیه) است که از اول ذی قعده شروع می‌شود تا دهم ذی حجه

۳- این مواعده چهل شبه چهل شبانه روز بود حالا شرحش آن طوری که رد روایات هست این است که وجود موسای کلیم (سلام الله علیه) در این چهل شب که ضیف الرحمان بود نه خوابی داشت و نه غذایی روزش هم شب بود شبش هم شب بود

اما تعبیر قرآن کریم این است که ما سی شب با او قرار گذاشتیم و ده شب هم اضافه کردیم شده چهل شب. نفرمود سی روز قرار گذاشتیم که او سی روز مهمان ما باشد و ده روز اضافه کردیم شده چهل روز.

برای آن است که کسی که کار او روزانه است مثل روز کار می‌کند این نمی‌تواند اهل مناجات با شد

روز همان است که ﴿إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبْحًا طَویلاً﴾ روز همان است که انسان با کارهای عادی مانوس است

شب همان است که ﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقامًا مَحْمُودًا﴾ شب است و این چهل شبانه روز وجود مبارک موسای کلیم چهل شب بود نه اینکه چهل تاروز داشت چهل تا شب داشت و حضرت شبانه روز با خدا صحبت می‌کرد روز هم با خدا صحبت می‌کرد شب هم با خدا صحبت می‌کرد

وقتیکه روز آدم کار سحر را بکند چنین روزی پر برکت است و می‌شود شب

۴-جریان اربعین موسای کلیم (سلام الله علیه) همانند اربعینهای دیگر به این معنا نیست که اگر کسی چهل شبانه روز مخلصا قیام کرد نتیجه را بعد از اربعین می‌گیرد

بلکه به این معناست هر قدمی از این قدمهای چهل گانه را که برداشت به همان اندازه نتیجه را هم می‌گیرد ولی کمال نتیجه متفرع بر اربعین است

یک وقت است که عدد اربعین نقش تعیین کننده دارد که اگر آن اربعین حاصل شد آن حکم حاصل است وگرنه اصلاً حاکم نیست

اما جریان اربعین صباحا «من اخلص لله اربعین صباحا» «من اصبح لله اربعین» معنایش این نیست که اگر کسی چهل روز مخلص بود نتیجه می‌گیرد و اگر ۳۰ روز مخلص بود اصلاً نتیجه می‌گیرد یا ۱۰ روز مخلص بود اصلاً نتیجه نمی‌گیرد این طور نیست

آنها که چله نشین هستند میدانند که اربعین موسویه در دهه اخرش فتح الفتوح دارد و اتمام وعده ها به این دهه است

موسای قلب ما که به میقات میرود هارون اراده را به خلافت میگذارد تا بر اصلاح قوم نیات و افکار و جوارح و جوانح اهتمام ورزد و مراقب فساد و افساد درآنها باشد ….

هارون‌ اراده نبایداز مفسدین سامری وش علم و قدرت گوساله ساز و مروج پرستش گوساله نفس تبعیت کند و قوم را هم باید بازدارد
وگرنه ثمره چله نشینی موسای قلب میقات رفته را که ابلاغ ده فرمان است با کوبیده شدن الواح نجات بر زمین فقر و نیاز به تیه اربعین سنه میرسد و کار سخت تر میشود

پس این آیه درس مراقبت فردی است
کمااینکه در بعد اجتماعی هم همواره خطر سامریها هست
گوساله پرستی محتمل است
و مفسدان مشغول افسادند
و هارونها باید که مراقب اجرای فرمان موسا و ولی عصر باشند
باید عزم اراده داشت و اراده اخرت و سعی لازم برای آن و مومن بودتا به نتیجه مطلوب رسید

اینکه به ۳۰شب اول ،۱۰شب اضافه میشود می تواند دو حالت داشته باشد:

۱-قرار اول برای رسیدن به هدف کافی نبوده وباید با اضافه کردن جندشب دیگر به عدد ۴۰ میرسیده است(با توجه به اهمیت وخواص عدد۴۰)

۲-بدون تاکید زیاد بر طول دوره ،زمان انتها یا پایان میقات به موعد خاصی منتهی گردد.

با توجه به پست بالا که این ۱۰شب اضافه شده ،همین دهه اول ذیحجه بوده است،پس زمان پایان میقات روز عیدقربان بوده است.

واین یعنی که عید قریان فقط منحصر به زندگی ابراهیم نیوده و این روز در سرنوشت موسی نیز مهم بوده است.

مطابق مناسک حج که از زمان ابرهیم تشریع شده است”وارنا مناسکنا“حاجیان پس از وقوف در عرفه وکسب معرفت (خودشناسی وخداشناسی) در روز نهم ذیحجه ،شب دهم به صحرای مشعر میروند (بدون هیچ منزلگاه معینی -اجتماعی از سفید پوشان منتظر) تا تصویر کوچکی از قیامت را در ذهن مجسم کنند.

با طلوع افتاب روز دهم به سرزمین منا میروند تا شیطان بزرگ را رمی جمره کنند واز ان تبری بجویند.

سپس به یاد ابراهیم خلیل در اطاعت از اوامر معبود گوسفندی قربانی می کنند .انگاه تقصیر میکنند یا سر می تراشند.

پس از مراحل با لاست که تمام محرمات احرام (بجز ۲ مورد ) برانها حلال میشود و اجازه ورود به حریم وخانه معبود را پیدا می کند.و باید به طواف بیت اله برود.

پس هم موسی وهم حاجی باید مناسکی وادابی را رعایت کنند تا ظرفیت تعالی ورسیدن به مرتبه ای بالاتر (بسته به هدف ) را پیدا کنند.

برای رضای معبود و رسیدن باو ،باید نقشه راه را همانطور که او گفته طی کرد.

تاریخچه و فضایل خانه خدا

ماه ذی الحجه برای خودسازی خیلی مهم است ماه، ماه دعا است، ماه راز و نیاز با خدا است نه فقط روز عرفه، نه فقط دهه اول اصلاً این ماه، ماه دعا، ماه رابطه، ماه خودسازی است .
در یک کلام (به قول بزرگان و عارفان )می توان گفت که می توان در این ماه راه صد ساله را یک ماهه طی نمود.
یکی از اعمال و فرایض مورد وفاق همه مذاهب اسلامی حج‌تمتع است که سالی یکبار و آن هم در همین ماه ذیحجه تشریع شده است.
لذا در این ایام ،به ایات حج در قران خواهیم پرداخت .

“کعبه” حرم امن الهی

وإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَنْ لَا تُشْرِکْ بِی شَیْئًا وَطَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ

به خاطر بیاور زمانی را که جای خانه (کعبه) را برای ابراهیم آماده ساختیم (تا خانه را بنا کند، و به او گفتیم:) چیزی را همتای من قرار مده و خانه ام را برای طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگان و سجودکنندگان (از آلودگی بتها و از هر گونه آلودگی) پاک ساز

آیه ۲۶ سوره ی حج

در اینجا خداوند به تاریخچه بناى کعبه به دست ابراهیم خلیل (علیه السلام) اشاره مى کند، ابتدا از داستان تجدید بناى کعبه شروع کرده ، مى گوید: و (به خاطر بیاور) زمانى را که محل خانه کعبه رابراى ابراهیم آماده ساختیم تا در آن مکان اقدام به بناى خانه کعبه کند (واذ بوانا لابراهیم مکان البیت).

منظور از ((بوانا)) این است که خداوند مکان خانه کعبه را که در زمان آدم ساخته شده بود و در طـوفان نوح ویران و آثارش محو گشته بود

به ابراهیم (علیه السلام)نشان داد، توفانى وزید و خاکها را به عقب برد و پایه هاى خانه آشکار گشت ، یاقطعه ابرى آمده و در آنجا سایه افکند، و یا به هر وسیله دیگر خداوند محل اصلى خانه را براى ابراهیم معلوم و آماده ساخت ، و او با همیارى فرزندش اسماعیل آن راتجدید بنا نمود.

و اینکه خداى تعالى مکان بیت را براى ابراهیم (علیه السلام) تبوئه قرار داد معنایش این است که آن را مرجع براى عبادت قرار داد، تا عبادت کنندگان آنجا را خانه‌ عبادت خود قرار دهند. و این که خانه را هم به خود نسبت داد، و فرمود: (و طهر بیتى – پاک کن خانه ام را) اشاره به همین قرار داد دارد.

و بدون تردید این قرارداد عبارت بوده از وحى به ابراهیم که تو این مکان را مکان و مرجع براى عبادتم بکن. پس معناى (بوءنا لابراهیم مکان البیت ) این است که : ما وحى کردیم به ابراهیم که براى عبادتم قصد این مکان کن. به عبارتى دیگر مرا در این مکان عبادت کن.

سپس اضافه مى کند، هنگامى که خانه آماده شد به ابراهیم خطاب کردیم :این خانه را کانون توحید کن ، و ((چیزى را شریک من قرار مده ،و خانه ام را براى طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگان و سجودکنندگان پاک کن)) (ان لا تشرک بى شیئا وطهر بیتى لطائفین والقائمین والرکع السجود).

در حقیقت ابراهیم (علیه السلام) مامور بود خانه کعبه و اطراف آن را از هرگونه آلودگى ظاهرى و معنوى و هرگونه بت و مظـاهـر شرک پاک و پاکیزه دارد، تابندگان خدا دراین مکان پاک جز به خدا نیندیشند، و مهمترین عبادت این سرزمین را که طواف و نماز است در محیطى پیراسته از هرگونه آلودگى انجام دهند.

از تفسیر المیزان علامه طباطبایی و تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی

اعمال روز مباهله

روز بیست و چهارم (مباهله)

برای روز مباهله اعمالی توصیه شده است:

۱- غسل

۲- روزه

۳- خواندن دعایی که از امام صادق علیه السلام روایت شده است:

” اللهم انی اسئلک من بهائکَ بِابهاهُ و کل بهائک بهی….

روز آخر

ماه ذیحجه آخرین ماه سال قمری است که برای روز آخر آن عملی سفارش شده است. که دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره توحید و آیه الکرسی هر یک ده مرتبه خوانده شود و بعد از نماز بگوید: ” اللهمَّ ما عملت فی هذه السنه من عمل نَهَیتَنی عَنهُ و لَم تَرضَهُ وَ نَسیتُهُ وَ لَم تَنسَهُ وَ دَعَوتَنی الی التَّوبَهِ بَعدَ اجتِرائی عَلیکَ اللهمَّ فَانّی اَستَغفِرُکَ مِنهُ فَاغفِرلی وَ ما عَمِلتُ مِن عَمَلٍ یقَرِّبُنی اِلیکَ فَاقبَلهُ مِنّی وَ لا تَقطَع رَجائی مِنکَ یا کریم.”

وقتی فرد این دعا را خواند شیطان گوید: وای بر من هر چه در حق این فرد، در این سال سختی کشیدم، همه را با این دعا خراب کرد، و شهادت می دهد که او سال گذشته را به خیر ختم نمود.

اعمال روز عید غدیر

روز هجدهم (عید غدیر)

۱- غسل

۲- روزه که کفاره شصت سال گناه است.

۳- زیارت حضرت علی علیه السلام .

۴- دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن به سجده رفته و صد مرتبه شکر خدا گفته شود، سپس سر از سجده برداشته و دعای زیر خوانده شود:

“اللهم انی اسئلک بانّ لک الحمد وحدَکَ لا شریک لک… و در انتهای دعا سر به سجده نهاده و صدمرتبه الحمدلله و صدمرتبه شکراًلله گفته شود.

هر کس این عمل را انجام دهد ثواب کسی را دارد که در روز عید غدیر نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حاضر شده و با آن حضرت بیعت کرده باشد.

۵- پیش از زوال دو رکعت نماز به جا آورد و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و آیه الکرسی و سوره قدر را ده مرتبه بخواند.

۶- دعای ندبه خوانده شود.

۷- خواندن دعای اللهم انی اسئلک بحق محمد نبیک و علی ولیک… خوانده شود.

۸- مومنین در هنگام ملاقات یکدیگر بگویند:

” الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین و الائمه علیهم السلام .

۹- ذکر ” الحمدلله الذی جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایه امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام ” ، صد مرتبه گفته شود .

۱۰- ایجاد عقد اخوت.

صیغه عقد اخوت در روز غدیر

در هر صورت فضیلت این روز شریف،بیش از آن است که ذکر شود،و این روز قبولى اعمال شیعیان،و روز برطرف شدن‏ غمهاى ایشان است و روزى است که حضرت موسى علیه السّلام بر ساحران پیروز شد،و خدا آتش را بر ابراهیم علیه السّلام سرد و سلامت نمود و حضرت موسى علیه السّلام‏ یوشع بن نون را جانشین خود کرد،و حضرت عیسى شمعون الصّفا را خلیفه خود قرار داد و حضرت سلیمان علیه السّلام ملّت خود را برا جانشینى آصف بن برخیا گواه گرفت،و جناب رسول خدا بین اصحاب خود عقد برادرى برقرار کرد،به این خاطر عقد برادرى در این روز با برادران مؤمن‏ سزاوار است و کیفیت آن بصورتى که شیخ ما در کتاب«مستدرک الوسائل»از کتاب«زاد الفردوس»نقل فرموده است چنین‏ است:دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود بگذارد،و بگوید:
وَاخَیْتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَیْتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَحْتُکَ فِی اللَّهِ وَ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ وَ کُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ الْأَئِمَّهَ الْمَعْصُومِینَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ عَلَى أَنِّی إِنْ کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهِ وَ الشَّفَاعَهِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّهَ لا أَدْخُلُهَا إِلا وَ أَنْتَ مَعِی
در راه خدا برادرت شدم،و در راه خدا دوست با صفایت گشتم،و در راه خدا با تو دست دادم،و با خدا و فرشتگان،و کتابهایش و رسولان و پیامبرانش،و امامان معصوم(درود بر آنان)عهد کردم،بر اینکه اگر از اهل بهشت و شفاعت بودم،و به من اجازه داده شد.که وارد بهشت شوم،به بهشت وارد نشوم مگر اینکه تو هم با من باشى. آنگاه براد مؤمن بگوید:پذیرفتم سپس بگوید:همه حقوق برادرى را از توس اقط کردم،به جز شفاعت و دعا و زیارت.
فیض کاشانى در کتاب«خلاصه الاذکار»،صیغه اخوّت را قریب به همین صورت‏ ذکر کرده،آنگاه فرموده:طرف مقابل قبول نماید براى خود،یا موکّل خود به لفظى که دلالت بر قبول نماید.سپس از یکدیگر جمیع‏ حقوق برادرى را جز دعا و زیارت ساقط کنند.