آموزش قرائت نماز (۳)

ذکر چند قائده مهم

حرف عَین (ع)
هرگاه تفاوت دو حرف همزه “ء” و عین”ع” به خوبی برای ما بیان شود خیلی زود می توانیم این دو حرف را از یکدیگر تمیز داده و صحیح تلفظ کنیم. توضیح اینکه برخی از حروف در زمان خروج از مخرجشان به بیرون پرتاب می شوند (در اصطلاح به این حروف چکشی یا شدّتی می گویند). یعنی هوا یا صدا پشت مخرح آنها جمع شده و یک دفعه به بیرون پرتاب می شود که همزه”ء”‌از قبیل این حروف می باشد که از انتهای حلق و با پرتاب صدا به بیرون ایجاد می گردد.
تذکر : که اگر همزه “ء” را امتداد داده و با کشش همراه کنیم همزه “ء” تبدیل به صدای الف (صدای کشیده آ) خواهد شد. حروفی که دارای شدت می باشند عبارتند از : “اَ ـ ج ـ د ـ ت ـ ط ـ ب ـ ق ـ ک”
ولی برعکس برخی از حروف باید در مخرج خود کشیده شوند (به آنها حروف امتدادی یا رخوتی می گویند) حرف “عین” از این گروه می باشد. (غیر از حروف هشتگانه مذکور که همه پرتابی بودند بقیه حروف کششی هستند).
پس گفته می شود حرف”عین” با گرفتگی خاصّی و کشش در مخرج خود از وسط حلق تلفظ می شود.
عالَمین ـ نَعبُدُ ـ نَستَعینُ ‌ـ اَنعَمتَ ـ‌ عَلَیهِم ـ عَبدُهُ ـ عَلی

الرَّحمنِ الرَّحیمِ
توضیح این آیه قبلاً گذشت.

مالِکِ یَومِ الدّینِ
نکته قابل توجه در این قسمت :
در لهجه فارسی معمولاً “یُوم” گفته می شود در حالی که در قرآن “یُوم” آمده است باید توجه کنید هرگاه اعراب کلمه عوض شود، نماز اشکال پیدا می کند.

إیّاکَ نَعبُدُ وَ إیّاکَ نَستَعینُ
در این آیه‌مبارکه با نحوه‌ تلفظ حرف واو “و” آشنا می شویم. “واو” در زبان فارسی با کمک دندانها و لب صورت می گیرد اما در لهجه عربی “واو” با غنچه و جمع کردن لب ها (بدون دخالت دندان ها) تلفظ می شود.
مانند : وَ إیّاکَ ـ وَلاَ الضّالینَ ـ‌ هُوَ اللهَ ـ وَلَم یُولَد ـ وَلَم یَکُن لَهُ ـ کُفُواً اَحَدٌ

إِهدِنا الصِّراطَ المُستَقیمَ
در این آیه با نحوه ‌تلفظ دو حرف “صاد” و “طاء” آشنا خواهید شد.

حرف صاد (ص )
دو حرف “سین” و “صاد” از یک محل در دهان ساخته و تلفظ می شوند. بدین صورت که کناره های روی قسمت جلوی زبان به لثه های مقابل آن “کام بالا” می چسبد و در آن هوا دمیده می شود. (حرف “سین” در زبان فارسی و عربی یکسان است).
تفاوت عمده بین “سین” و “صاد” در درشت بودن حرف “صاد” است، ساده تر بگوئیم هرگاه سین را با حالت درشتی همراه کنیم حرف “صاد” تلفظ خواهد شد.
در نتیجه در حین تلفظ حرف “صاد” سعی کنید روی زبان را بالا برده و با فشار بیشتری به لثه ها جسبانده و در آن دمیدگی ایجاد کنید.
تذکر ۱ : حروف “سین” و “صاد” دارای صفتی بوده که اصطلاحاً به آن “صفیر” می گویند. (‌یعنی همان حالت سوتی که در این دو حرف می باشد).
تذکر ۲ : نباید در کشیدن سوت این دو حرف زیاده روی و یا کوتاهی کرد. ملاک و میزان سوت در “صاد”، همان سوتی است که در حرف “سین” می باشد منتها چون در تلفظ حرف صاد زبان به لثه بالا فشار بیشتری وارد می کند و چسبندگی بیشتری نسبت به حرف سین دارد سوت بیشتر پخش می شود نه اینکه بیشتر می باشد.
مانند : اللهُ الصَّمَدُ ـ اِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقیمَ ـ‌ اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد

حرف طاء “ط“
دو حرف “ت و ط” از یک محل ساخته و خارج می شوند. یعنی روی جلوی زبان به قسمت برآمده انتهای لثه بالا می چسبد و هوا پشت آن جمع شده و یک مرتبه با “شدت” پرتاب و رها می شود فرق عمده بین این دو حرف در حالت “درشتی” است که (طاء “ط”) دارا می باشد. البته تفاوت قابل توجه دیگری نیز بین این دو حرف وجود دارد که دانستن آن لازم می باشد و ان حالت دمیدگی (فوت کردن) است که در تلفظ حرف (تاء “ت”) باید ایجاد شود و حال آنکه در تلفظ حرف “طاء” این حالت وجود ندارد و با کیفیت دمیدگی همراه نمی باشد.
مانند : صِراط ـ شَیطان اِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقیمَ

صِراطَ الَّذینَ اَنعَمتَ عَلَیهِم
تذکر مهم : چهار حرف ( ص ـ ض ـ ط ـ ظ)‌در هر شرایطی و با هر حرکتی باید درشتی آنها حفظ شده و زبان میل به کام بالا پیدا کند. چرا که این حروف به حروفی غیر از این حروف تبدیل خواهند شد.
توضیح اگر حالت درشتی و میل زبان به کام بالا در این حروف حفظ نشود تبدیل به حروف رقیق مقابل خود خواهند شد [یعنی “ظ” تبدیل به “ذ” و “ط” تبدیل به “ت” و “ص” تبدیل به “س” و … می شود ].
تذکر مهم :‌در زبان عربی گاهی با تبدیل حرفی به حرف دیگر معنای کلنه به کلی تغییر پیدا کرده و حتی برخی موارد معنایی خلاف معنای کلمه ایجاد می شود. مثلاً کلمه “صمد” با حرف “صاد” به معنای بی نیاز و کلمه “سمد” با حرف “سین” به معنی سِرگین (کود حیوان).
تمامی حروف این آیه ‌شریفه به جز حرف “ذال” در قسمتهای قبل توضیح داده شده و اما حرف “ذال”.

حرف ذال “ذ“
لازم به ذکر است بدانید سه حرف”ذ ـ‌ث ـ‌ظ” در دهان از یک نقطه ساخته شده و مخرجشان یکی است ولی فرق عمده در کیفیت خروج آنها می باشد.
توضیح : این سه حرف از برخورد سر زبان با سر دندان های پیشین بالا ساخته می شوند، با این تفاوت که :
در حرف “ذال” : سر زبان را به سر دندان های پیشیت بالا زده و بر می داریم و حرف “ذال” را تلفظ می کنیم.
مانند: الَّذینَ ـ اَعوذُ بِاللهِ.
در حرف “ثاء” : مثلاً در سوره‌ کوثر سر زبان را بر سر دندان های پیشین بالا قرارداده در آن دمیدگی ایجاد می کنیم، بدون اینکه صدای (سوت) به همراه داشته باشد.
البته حرف “ثاء” در زبان فارسی مثل حرف “سین” با “سوت” می باشد در حالیکه قبلاً گفتیم در لهجه‌ عربی (حالت سوت) مخصوص حرف “سین” و “صاد” می باشد.

و اما حرف “ظاء”
حال که با تلفظ حرف (ذال “ذ”) به خوبی آشنا شدیم (‌که از برخورد سر زبان به سر دندان های پیشین بالا بوجود می آید) اگر “ذال” را با حالت درشتی همراه کنیم و تمام سطح و ریشه‌ زبان را به طرف کام بالا ببریم به خوبی حرف “ظاء” را تلفظ خواهیم کرد. پس فرق عمده در این دو حرف ” درشتی و عدم” آن می باشد.
مانند : ظَلَمَ ـ ظُلم ـ عَظیم ـ سُبحانَ ربِّی العَظیمَ وَ بِحَمدِهِ
البته این حروف در سوره های ” حمد و توحید” وجود ندارد ولی در اذکار (نماز) مثل ذکر “رکوع” آمده است.

غَیرِالمَغضُوبِ عَلَیهِم وَ لَا الضّالین
در این آیه شریفه با نحوه‌ تلفظدو حرف (غین “غ” و ضاد‌ “ض”) آشنا خواهیم شد.

حرف غین ” غ“
چنانکه در تفاوت بین ( همزه ” أ ” و عین “ع”) گفتیم ( همزه ” أ “) از حروف پرتابی است ولی( “ع” از حروف کششی و امتدادی ) د رتفاوت ( قاف “ق” و غین “غ”) نیز این نحوه تلفظ وجود دارد پس حرف “قاف” از مخرج خود پرتاب می شود که اصطلاحا د رتجوید می گویند با “شدّت ” همراه است . برخلاف حرف “غین ” که در مخرج خود باید کشیده شود .
برای آشنایی بیشتر اگر به حالتی که آب در گلو غرغره می کنید توجه داشته باشید می توانید حرف ” غین ” را به خوبی تلفظ نمایید . متذکر می شویم “غین ” از حروف درشت می باشد .
مانند : غَیْرِ الْمَغْضوُبِ – اَغْنی

حرف ضاد “ض“
د رزبان عرب حرف “ضاد ” از برخورد و کشیده شدن کناره های چپ یا راست زبان به کناره و ریشه دندانهای آسیای چپ یا راست بالا تلفظ می شود .
مانند : غَیْرِ الْمَغْضُوبِ – وَلا الضّالِینَ
البته “ضاد ” را به روش دیگری که بین برخی عرب زبانها متداول است می توان تلفظ کرد . بدین صورت که زبان را به جایگاه حرف “دال ” زده و با درشتی تلفظ کنیم .
برخی افراد با این روش زودتر می توانند حرف ( ضاد “ض”) را تلفظ کنند ولی باید متوجه باشید که حرف “ضاد ” از حروفی است که در مخرج خود کشیده می شود ، نباید پرتاب شود.

برگرفته از دپارتمان قرآن

آموزش قرائت نماز (۲)

ذکر چند قاعده مهم
تکلم با لهجه عربی به زمان و تمرین زیادی نیازمند است. همچنین هرگاه خواسته باشیم از قراء برجسته شویم باید علاوه بر استفاده از تجارب اساتید بزرگ و شرکت در جلسات آنها و آگاهی از سبکهای قراء معروف، از تمرین نیز غفلت نورزیم.
اما یادگیری تلفظ صحیح حروفی که در قرائت و اذکار نماز آمده مشکلی نیست.
با چند جلسه تمرین می توان به خوبی با تلفظ صحیح حروف آشنا شد از این رو سعی ما بر این است تا قواعد آن را بسیار ساده و عمومی به دور از اصطلاحات پیچیده مطرح کنیم تا در کوتاهترین زمان ممکن بتوان با آموزش آن آشنا شد.
قبل از ورود به سوره‌ حمد و آموزش تلفظ صحیح آن لازم است قواعد مهمی را برای شما مطرح کنیم که در بحث از اهمیت زیادی برخوردارند و شاید بتوان گفت بیش از نیمی از کار، به یادگیری این مطالب بستگی خواهد داشت.
مشهور است زبان عربی دارای ۲۸ حرف است می باشد. این حروف به کمک حلق، زبان کوچک بین حلق و دهان، دهان، لبها و بینی ساخته می شوند.
از این ۲۸ حرف نحوه تلفظ ۱۸ حرف در بین زبان فارسی و عربی تقریباٌ یکسان بوده و نیازی به توضیح ندارد پس در اینصورت نحوه‌ تلفظ ۱۰ حرفی که در بین زبان عربی و فارسی کاملاٌ متفاوت می باشند بررسی خواهد شد.
این حروف عبارتند از: ” و ـ ح ـ ع ـ غ ـ ( ذ ـ‌ ث ـ ظ ) ـ ط ـ ص ـ ض ”
البته در تلفظ حرف الف نیز برخی مواقع با زبان ما تفاوت دارد که توضیح آن خواهد آمد.
و اما قواعد مهم .
حروف ۲۸ گانه مذکور ابتدا با دو حالت و کیفیت همراه می شوند.
الف ـ تعدادی از حروف درشت و پر تلفظ می شوند که عبارتند از :
( ص ـ ض ـ ط ـ ظ ـ ق ـ غ ـ خ ) البته (لام و راء) نیز برخی مواقع درشت تلفظ می شوند (‌توضیح آن خواهد آمد).
ب ـ‌ بقیه حروف نیز با حالت معمولی و رقیق و نازک همراه خواهند بود.
مهمترین چیزی که لازم است بدانیم این که چه کنیم حرف درشت تلفظ شود. برای درست کردن حالت درشتی چند راه مطرح می شود.

توجه کنید از کدام راه زودتر به نتیجه خواهد رسید:
الف ) روشی که ما برای کودکان به کار می بریم این است که می گوییم حروف درشت را تو حلقی تلفظ کنید به آنها می گوییم شبیه حالتی که می خواهید قیافه گرفته و بر سر طرف مقابل خود داد بزنید اگر در این حال صدا را ضخیم و پر کنید حالت درشتی را به وجود آورده اید پس هر حرف را با آن حالت همراه کنید درشت خواهد شد.
ب ) یا می گوییم سعی کنید در حین تلفظ حروف درشت، ریشه زبان را بالا برده و حروف درشت را ضخیم و پُر تلفظ کنید.
ج ) یا انتها و ریشه زبان را به طرف حلق فشار داده حرف درشت را تلفظ کنید.
هرگاه بخواهیم حروف درشت را تلفظ کنیم باید دهان با این حالت همراه شود.
قبلاً گفتیم، دو حرف (لام و راء) نیز برخی مواقع درشت تلفظ می شوند.
حرف راء
راء بیشتر وقتها درشت تلفظ می شود و دهان پر شده و با حالت درشتی همراه می گردد: رَحمن و رَحیم
مگر در صورتی که راء مکسور باشد یا اگر ساکن شد ما قبل آن “یاء ساکن”
و یا “یاء مدّی” باشد که در این صورت رقیق و معمولی (مثل زبان فارسی) تلفظ می شود. مانند :
رِجال ـ‌ بَصیر ـ خَیر ـ اَرِنا ـ نَذیر ـ طَیر
حرف لام
لام برعکس راءبیشتر وقتها رقیق و نازک(معمولی) تلفظ می گردد. (مگر در لفظ جلاله “الله” تبارک و تعالی) در صورتی که ماقبل لام لفظ جلاله “الله” (تبارک و تعالی) فتحه یا ضمه باشد که در این دو مورد لام “درشت” می شود. یعنی در وقت تلفظ باید با آن حالت درشتی همراه شود. مانند :
اللهُ اکبر (‌ماقبل مفتوح) ـ سَمِعَ اللهُ ـ قُل هُوَ اللهُ اَحَد ـ اللهُ الصَّمَد ، حدودُ الله ـ رسول الله (‌ماقبل مضموم)
به غیر از حروف یاد شده بقیه حروف به صورت نازک و رقیق تلفظ می شوند.

نحوه‌ تلفظ الف
“الف” در تلفظ تابع حرف ماقبل خود می باشد.
۱ـ هرگاه قبل از الف حروف درشت (ص ـ ض ـ‌ ط ـ ظ ـ ق ـ‌ غ ـ خ ) و همنین ” ل ـ ر” در صورت درشت بودن قرار گیرد، الف نیز تبعیت کرده درشت تلفظ می شود.
در اینگونه موارد نحوه تلفظ “الف” بین زبان فارسی و عربی یکسان می باشد (‌یعنی همان صدای “آ” در زبان فارسی)
مانند: قالَ ـ اَدرَیکَ ـ قُل هُوَ اللهُ ـ‌ صادِق ـ صِراطَ ـ‌ الله اَکبَر
۲ـ‌ولی هرگاه قبل از الف “حروف رقیق قرار گیرند” الف نازک و رقیق” (مانند صدای فتحه با مقداری کشش بیشتر) تلفظ می گردد.
مانند : رَحمان ـ مالِک ـ اِیّاکَ ـ‌بِسمِ اللهِ
نکته : عرب زبانها معمولاً کسره را مقداری میل به یاءِ مدّی (یعنی نزدیک به صدای”اِی”)‌تلفظ می کنند بر خلاف فارس زبانها که همان صدای کسره (یعنی صدای”اِ”) تلفظ می کنند.
همچنین حرکت ضمه (ـُـ) را میل به صدای کشیده اُو می دهند بر خلاف فارس زبانها که همان صدای (اُ) تلفظ می کنند.
البته باید توجه داشته باشید، گفتیم نزدیک به صدای (ای و اُو)‌نه اینکه به اندازه ای کشش دهید تا کسره تبدیل به صدای (ای)‌و ضمه تبدیل به صدای (اُو) شود بلکه فقط مقداری میل داده و نزدیک می کنیم.
امیدوار هستیم قئاعد قبلی را خوب فرا گرفته باشید هم اکنون وارد مبحث اصلی، که همانا نحوه تلفظ حروف دو سوره “حمد و توحید” می باشد شده و آیه به آیه تمامی حروفی را که تلفظ آنها بین زبان عربی و فارسی تفاوت می کند توضیح خواهیم داد (‌إن شاء الله).

بِسمِ الله ( تبارک و تعالی )
گفتیم هرگاه قبل از “لامِ” الله تبارک وتعالی کسره باشد، لام رقیق تلفظ می شود (معمولی و مثل زبان فارسی) در نتیجه “الف” نیز، که تابع حرف ماقبل خود می باشد رقیق و نازک ( یعنی به صورت صدای فتحه با مقداری کشش) تلفظ می شود.

حرف راء (ر)
حرف “راء” نیز در “الرحمن و الرحیم” درشت تلفظ می شود زبان بیشتر به سمت بالا (کام) میل داده می شود و با حالت درشتی همراه شده.

حرف الف در الرَّحمنِ
چون حرف “میم” از حروف رقیق می باشد “الف” نیز رقیق و نازک تلفظ می شود و به صورت فتحه با مقداری کشش.

حرف حاء (ح)
یکی از بهترین راههای شناخت حروف، شناخت تفاوت آنها نسبت به یکدیگر می باشد.
کیفیت تلفظ حرف “هاء” در زبان فارسی و عربی یکسان بوده و به یک شکل ادا می شود. هوای داخل شش را بدون اینکه فشاری به حنجره بیاوریم از دهان خارج می کنیم.
مثل وقتی که انسان از یک بلندی بالا می رود و می ایستد تا نفسی تازه کند نفس را بدون فشار آوردن به حنجره خارج می کند مانند : اللهُ ـ اِهدِنا ـ اَشهَدُ ـ هُوَ ـ لَهُ
اما در تلفظ حرف “حاء” راه حنجره گرفته شده و هوای داخل ریه را با فشار خارج می کنیم (مانند وقتی که سینه را صاف می کنیم یا حالتی که پوست تخمه ای را از حلق خارج می کنیم).
بنابراین، صدای گرفتگی باید همیشه و در هر شرایطی با حرف “حاء” همراه باشد زیرا در غیر اینصورت حرف “حاء” تبدیل به حرف “هاء” می شود. مانند : رَحمن و رَحیم ـ اَلحَمدُ ـ اَحَدُ

اَلحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمین
لِلّهِ (تعالی)
چون قبل از “لام” لفظ جلاله الله (تبارک و تعالی) کسره واقع شده در نتیجه “لام” رقیق می باشد. پس “الف” نیز رقیق تلفظ می شود.

 

برگرفته از دپارتمان قرآن

آموزش قرائت نماز(۱)

 تجوید صلوه                                                         
فواید و برکات ارتباط و یاد خدای بزرگ برسی پوشیده نیست، قرآن کریم زندگی بدون ایمان به خداوند را سخت و تاریک می داند.
دانشمندان علوم انسانی معتقدند ایمان به خداوند بهترین راه محافظت انسان از آلودگی های فردی و اجتماعی است. نماز یکی از بهترین راههای ارتباط با خداوند بزرگ می باشد چنانکه خداوند می فرماید: ” أقم الصلوه لِذکری”.
و در آیه دیگر درباره یکی از فواید ذکر و یاد خدا می فرماید : “اَلا بِذِکرِ اللهِ تطمئن القلوب” بدانید یاد خدا، قلوب شما را از اضطراب و نگرانی خارج و برای شما اطمینان می آورد. و بر همه روشن است که، آرامش خاطر در زندگی از چه اهمیتی برخوردار است. همه همت بشر از ابتدا در این بوده است، چه کند که در زندگی آرامش داشته باشد.
به هر حال نماز در اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
پیامبر اسلام می فرماید : ” اِن عَمودَ الدینِ الصلاه ” به درستی که نماز بمنزله ستون دین است .
و در ادامه می فرمایند : در روز جزا اولین چیزی که در آن نظر خواهد شد نماز است. اگر صحیح بود در اعمال دیگر او نیز نظر می شود ولی اگر صحیح نبود بقیه اعمال او مورد نظر نبوده و پذیرفته نخواهد شد.
پس معلوم می شود نمازی مورد نظز است که با شرایط خاص خود خوانده شود و از جمله شروط آن، صحت قرائت نماز می باشد. در رساله های مراجع بزرگ تقلید (حفظهم الله) نیز آمده است؛ برکسانی که توانایی دارند واجب است قرائت صحیح نماز را یاد بگیرند.

یکی از بهترین و آسانترین راههای آموزش قرائت قرآن استفاده از نوار کاست قاریان برجسته می باشد. لازم است پس از آشنایی با جایگاه تشکیل حروف زبان عربی مقداری با نوار تمرین داشته باشید تا بتوانید حروف عربی را صحیح تلفظ کنید.
جهت آموزش قرائت نماز باید نوار کاستی را تهیه کنید که سوره های حمد ( الحمد لله رب العالمین) و … و توحید (قل هو الله احد) در آن تلاوت شده باشد.
اگر مدتی بحث را به صورت تئوری و عملی و تمرین پیگیری نمائید، نه تنها قرائت نماز شما با لهجه عربی همراه خواهد شد، بلکه همه قرآن را می توانید به صورت صحیح و با لهجه عربی بخوانید. از آیات و روایات بخوبی استفاده می شود، خداوند بزرگ دوست دارد ما آیات قرآن را با لهجه و لحن عرب بخوانیم به خاطر اینکه قرآن را به زبان عربی نازل فرموده است.
علاوه بر این قرائت نماز با لهجه عربی لذت خاص خود را دارد. برای نمونه، شاید شما شاهد اقامه نماز توسط رهبر عزیزمان (حضرت آیه العظمی خامنه ای مد ظله) در دانشگاه تهران بوده اید، که چه شور و لذتی در نمازگزاران ایجاد می کند، به طور مسلم یکی از جهات آن این است که ایشان نماز را با تلفظ صحیح و لحن عربی اقامه می فرمایند.

روش استفاده از نوار آموزشی
ابتدا چندین بار از ابتدا تا انتهای نوار، سوره مورد نظر(حمد و توحید) را گوش کنید. سپس قسمت قسمت از ابتدای سوره تا انتهای آنرا خوب گوش دهید و پس از آن از نحوه‌ قاری تقلید کنید مثلاً قاری تلاوت می کند: “اَعوذ بِاللهِ منَ الشیطانِ الرجیم”.
پس شما نیز سعی کنید کاملاً شبیه قاری تلاوت کنید، اگر حس کردید کاملا مثل او تلاوت کرده اید به قسمت بعد رجوع کرده و تمرین را تا به آخر به همین ترتیب ادامه دهید.
تمامی آیات سوره‌ حمد باید به این ترتیب تمرین و تکرار شوند و این کار را ادامه دهید تا مطمئن شوید می توانید همانند قاری آیات را بخوانید البته باید توجه داشته باشید، استعداد افراد در تقلید صدا متفاوت می باشد ممکن است فردی با یک یا دوبار تکرار بتواند همانند قاری تلفظ کند و ممکن است فرد دیگری با تکرار بیشتری به این نتیجه برسد. به هر حال در نظر داشته باشید هر چه بیشتر با نوار تمرین کنید زودتر به نتیجه خواهید رسید.
شما می توانید از برخی اوقات خود که بی جهت به هدر می رود کمال استفاده را ببرید؛ مثلا در سه وعده ای که غذا میل کنید، در حین آن می توانید به نوار گوش فرا داده از آن استفاده کنید.
از جمله اوقات فراغت وقتی است که آماده خواب می شوید پس ضبط را روشن کنید. در مدتی که طول می کشد تا به خواب بروید می توانید از صدای قاری بهره مند شوید. گوش کردن نوار بسیار مؤثر می باشد و در ضمن با نوای دلنشین و آرام بخش آیات قرآن به خواب خواهید رفت (‌چنانچه در روایات نیز به این نکته تأکید شده است).

این نکته را نیز با استفاده از آیات و روایات، بیان کنیم که اوقات زندگی ما نباید در امور دنیوی خلاصه گردد، بلکه لازم است مقداری از آن در جهت برگرفتن توشه آخرت به کار گرفته شود.
در تعدادی از آیات قرآن آمده است : افرادی تلاش خود را فقط مصروف امور دنیوی کرده و از آخرت غافل می باشند در نتیجه در روز جزا از زیانکاران خواهند بود.

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می فرمایند:
” مَن اَصلَحَ ما بَینَهُ وَ بَینَ اللهِ اَصلَحَ اللهُ ما بَینَهُ وَ بَینَ الناسِ وَ مَن اَصلَحَ اَمرَ آخِرَتهِ اَصلَحَ اللهَ لَهُ اَمرَ دُنیاهً”
یعنی هرکس به وظایفی که خداوند تعالی برای او معین فرموده خوب عمل کند و رابطه خود و خدای خود را اصلاح کند خداوند تعالی اموری را که بین او و مردم می باشد را اصلاح می فرمایند و هرکس به امور اخروی خود رسیدگی کند و آن را اصلاح نماید خداوند تعالی امور دنیوی او را اصلاح می فرماید.

بِسمِ اللهِ الرَحمنِ الرحیم (۱)
اَلحَمدُ اللهِ رَبِّ العالَمینَ (۲) اَلرَّحمنِ الرَّحیمِ (۳) مَلِکِ یومِ الدّینِ (۴) ایّاکَ نَعبُدُ وَ إِیّاکَ نَستَعینُ (۵) اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقیمَ (۶) صِراطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِم غَیرِ المغضُوبِ عَلَیهِم وَ لا الضّالِینَ (۷)
بِسمِ اللهِ الرَحمنِ الرحیم (۱)
قُل هُوَ اللهُ أحَد (۱) اللهُ الصَّمَدُ (۲) لَم یَلِد وَ لَم یُولَد (۳) وَ لَم یَکُن لَهُ کُفُواً أحَدٌ (۴)

برگرفته از دپارتمان قرآن