گناهان صغیره و کبیره

گناه بر دو قسم است: کبیره و صغیره
شیخ طبرسی و بعضی از علما گفته‌اند: گناهان همه کبیره‌اند زیرا که همه در مخالفت امر و نهی شریکند و صغیره و کبیره که بر گناه اطلاق می‌کنند به اعتبار نسبت به مافوق و به ماتحت آن است. مثل بوسیدن زن غریبه که نسبت به زنا صغیره است و نسبت به نگاه به نامحرم و به شهوت کبیره است.
بسیار بعید است و با آیات و اخبار منافات دارد چنانکه حق‌تعالی فرموده است که:« اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی شده‌اید اجتناب کنید، گناهان شما را می‌بخشیم» و باز فرموده است:«آنها که از گناهان بزرگ و فواحش اجتناب می‌کنند مگر گناهان کوچک»
و در احادیث وارد شده است که: گناهان کبیره آدمی را از عدالت بیرون می‌برد، و گناهان صغیره اگر اصرار بر آن نکند از عدالت بیرون نمی‌برد، و احتمالا نظر ایشان از اینکه می‌گویند گناه صغیره نمی‌باشد آن است که گناه را نباید حقیر شمرد و معصیت خداوند کبیر و صغیر و حقیر نمی‌باشد و نافرمانی خداوند جلیل، عظیم و بزرگ است. بله، بعضی گناهان از بعضی دیگر بدترند و بعضی نسبت به بعضی کوچک‌تر می‌نماید.
پس حق آن است که گناه بر دو قسم باشد: یکی کبیره است که ارتکاب آن بدون توبه آدمی را از عدالت بیرون می‌برد و مستحق عقوبت الهی می‌کند، بلکه از بعضی معانی ایمان نیز به‌در می‌کند.
و دیگری صغیره است که بدون اصرار بر آن از عدالت بیرون نمی‌برد و اگر اجتناب از گناهان کبیره کند ممکن است عفو شود و خداوند به فضل خود آنها را می‌بخشد و بر آنها به مقتضای وعده خود عقاب نمی‌فرماید.
مفهوم اصرار به گناه صغیره
مشهور میان علما آن است که اصرار بر گناه صغیره، کبیره است و در معنی اصرار اختلاف وجود دارد
شهید اول گفته است:«اصرار یا فعلی است یا حکمی، اصرار فعلی مداومت بر یک نوع از صغایر بدون توبه است. و اصرار حکمی آن است که بر فعل صغیره بعد از فارق شدن از آن عزم داشته باشد.
اما کسی که گناه صغیره مرتکب شود و در خاطرش نه توبه و نه عزم بر فعل آن نگذرد ظاهرش آن است که مصِر نیست و شاید اعمال صالحه از وضو و نماز و روزه کفّاره آن باشد »
و بعضی گفته‌اند: اگر گناه صغیره مرتکب شود و بعد از آن عزم بر صغیره دیگر داشته باشد باز اصرار به عمل می‌آید.
و بعضی گفته‌اند: همین که صغیره مرتکب شود و بعد از آن توبه نکند، اصرار به عمل می‌آید و بنابراین فرق مابین صغیره و کبیره نخواهد بود.
و بعضی گفته‌اند: یک گناه صغیره را بسیار مرتکب شدن است.
و بعضی گفته‌اند: بسیار مرتکب شدن صغیره است، خواه از یک نوع و خواه از انواع مختلف.
علامه مجلسی گفته‌اند که: به محض عزم بر صغیره بعد از ارتکاب آن اصرار نیست، بلکه اصرار با مداومت بر یک گناه و تکرار آن است بدون توبه یا بسیار مرتکب صغایر شدن به حیثیتی که به بی‌اعتنایی او به شرع و دین خبر دهد و بین آن ندامت و پشیمانی از او ظاهر نشود.

انواع کبائر از قول علما
بعضی گفته‌اند: هر گناهی است که حق تعالی در قرآن مجید به آن وعده عقاب کرده باشد.
بعضی گفته‌اند: هر گناهی که شارع حد بر آن مقرر کرده باشد یا تصریح به وعده عقاب کرده باشد.
بعضی گفته‌اند: هر گناهی که ارتکاب آن به بی‌اعتنایی فاعل آن به دین خبر دهد.
بعضی گفته‌اند: هر گناهی است که حرمت آن به دلیل قطعی معلوم شده باشد.
که موافق اخبار عامه و خاصه هفت عدد است:
۱- شرک به خدا، و جمیع اعتقادات فاسد که مخلّ ایمان باشد.
۲- قتل نفس به ناحق
۳- فحش گفتن به زن عفیفه
۴- خوردن مال یتیم به ناحق
۵- زنا
۶- گریختن از جنگ واجب
۷- عقوق پدر و مادر
و بعضی سیزده گناه دیگر به آن افزوده‌اند: لواط، سحر، ریا، غیبت، قسم دروغ، گواهی دروغ، آشامیدن شراب، استخفاف به کعبه معظمه، دزدی، شکستن بیعت امام، اعرابی شدن بعد از هجرت، ناامید شدن از رحمت خداوند، ایمن بودن از عذاب خدا.
و بعضی چهارده گناه دیگر اضافه کرده‌اند: خوردن میته، خون، گوشت خوک و گوشت حیوانی که به غیر نام خدا کشته باشند در غیر ضرورت، رشوه گرفتن، قمار، کیل و وزن را کم دادن، اعانت ظالمان بر ظلم، حبس حقوق مردم با عدم پریشانی، اسراف در مال، صرف کردن مال در راه حرام، خیانت در مال مردم، مشغول به ادوات لهو و لعب بودن مانند دف و طنبور و نی و امثال اینها، و اصرار بر گناهان.
نقل است که از ابن عباس پرسیدند : کبائر هفت است؟ گفت: به هفتصد نزدیکتر است از هفت.

منابع:
۱- مجمع البیان ج۱ ص ۱۶۹
۲- سوره نساء آیه ۳۱
۳- سوره نجم آیه ۳۲
۴- القوائد و الفوائد شهید اول ص۲۲۷
۵- تفسیر صافی ج۱ ص ۴۴۶

برگرفته از حق الیقین از علامه محمد باقر مجلسی