22
1394
اهمیت تفکر در قرآن
از جمله مسائلی که در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته تفکّر و اندیشه است؛ بهطوری که در روایات، عبادت خداوند به تفکّر و اندیشه در مورد خداوند تعبیر شده است. قرآن کریم میفرماید:
«الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً»[۱]
خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده اند، یاد مىکنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مىاندیشند (و مىگویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده اى.
در این آیه ابتدا، به ذکر و سپس به فکر اشاره شده است؛ یعنى تنها یادآورى خدا کافى نیست؛ آن گاه این یادآورى ثمرات ارزندهاى خواهد داشت که آمیخته با تفکّر باشد؛ همانطور که تفکّر در خلقت آسمان و زمین اگر آمیخته، با یاد خدا نباشد، نیز به جایى نمی رسد. چه بسیارند دانشمندانى که در مطالعات فلکى خود و تفکّر مربوط به خلقت کرات آسمانى، این نظام شگفت انگیز را مىبینند، امّا چون به یاد خدا نیستند، عینک توحید بر چشم ندارند و از زاویه شناسایى مبدء هستى به آنها نگاه نمىکنند، از آن نتیجه لازم تربیتى و انسانى را نمىگیرند.[۲]
بنابراین ذکر و فکر، همراه یکدیگر ارزشمندند. برخی ذکر مىگویند، ولى اهل فکر نیستند و کسانى اهل فکر هستند، ولى اهل ذکر نیستند. آنچه سبب رشد و قرب میشود، ذکر و فکر دائمى و همیشگی است؛ نه موسمى و گذرا. چرا که «یَذْکُرُونَ» و«یَتَفَکَّرُونَ» فعل مضارع هستند که نشان از استمرار دارند.[۳]
انسان اگر دائم در حال تفکّر باشد، چنین اندیشه و فکری راه سعادت را بهسوی او باز خواهد کرد و به رشد و بالندگی و سعادت انسانی دست پیدا خواهد کرد و مسلما چنین فکر و اندیشه ای در مسیر عبادت و بندگی خداوند خواهد بود.
بنابراین تفکر و اندیشه دریچه ای است تا انسان، خدا را بشناسد و از راه تفکّر در مورد مخلوقات خداوند، به عظمت او پی ببرد و با اندیشه و تفکر به این نتیجه دست یابد که خداوند انسان را عبث، بیهوده، بدون هیچ تکلیف و بدون ثواب و عقاب خلق نکرده است؛ بههمین جهت عبادت تنها منحصر در نماز و روزه نیست؛ بلکه عبادتی کامل است که همراه با تفکّر در مورد خداوند باشد؛ تفکری که معرفت و شناخت خداوند را بهدنبال داشته باشد.[۴]
البته از این نکته نباید غفلت کرد که در روایات، همواره بر این مطلب تأکید شده که انسان در مورد آفرینش و نعمت های الهی فکر کند و از اندیشه و تفکّر در مورد ذات خداوند بازداشته شده است؛ چراکه هیچ کس قادر نیست به کنه ذات خداوند متعال پی ببرد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرمایند:
«تفکّرُوا فی آلاء الله و لا تفکّروا فی الله»[۵]
در مورد نعمت های الهی بیندیشید، ولی در مورد ذات خداوند فکر نکنید.
منابع:
[۱]. آل عمران/۱۹۱٫
[۲]. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴، ج۳، ص۲۱۶٫
[۳]. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳، ج۲، ص۲۲۴٫
[۴]. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ۱۴۰۴هق، ج۶۸، ص۳۲۲ و ۳۲۳٫
[۵]. سیوطی، جلالالدین؛ الدرّالمنثور فیتفسیر المأثور، قم، انتشارات کتابخانه آیهالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴هق، ج۲، ص۱۱٫
گاهشمار تاریخ خورشیدی
ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
---|---|---|---|---|---|---|
« فروردین | ||||||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 |
آخرین دیدگاه
نوشته های تازه
- منتظر ظهور ولی عصر آذر ۲۲, ۱۳۹۴
- خداوند متعال، قرآن را مثل حبل و طنابِ مستحکم به زمین آویخت آذر ۲۲, ۱۳۹۴
- غربت امام حسن علیه السلام میان یارانشان آذر ۲۲, ۱۳۹۴
- سجده شکر آذر ۲۲, ۱۳۹۴
- مسابقه رنگ آمیزی به مناسبت میلاد حضرت ولی عصر آذر ۲۲, ۱۳۹۴