اعتقادات ۲۰

به عنوان جمع بندی مطالب اخبر گفتیم که افراد توی این دنیا بر اساس اعتقاداتشون سه دسته هستند. دسته اول اونهایی که با تعقل و تفکر و از روی اختیار، اعتقادات صحیحی برمبنای تعالیم اهل بیت کسب کرده اند و در راه بنده گی خدا هستند. دسته دوم اونهاییکه از روی جهل و هوای نفس اماره به سوء و البته از روی اختیار، اندوخته علوم فطریشونو ندیده گرفته و با قبول ولایت شیطان، در راه بندگی ابلیس هستند. دسته سوم هم افرادی هستند بلاتکلیف بین دو دسته قبل. از عقل، فکر و اختیارشون برای تعیین تکلیف وضعیت اعتقاداتشون، بصورت متمرکز و هدفمند استفاده نمی کنند و دارای اکثریتِ روی زمین نیز هستند. خدا هم در قرآن زیاد به این دسته اشاره کرده:
َوَأَکْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ (مائده، ۱۰۳).
و اکثرشان تعقل نمی کنند.

نه میشه گفت این دسته بنده خدا هستند و نه میشه گفت بنده شیطان. یکی به میخ میزنند و یکی به تخته. فقط اهل حرف هستند و نه عمل.
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللَّهَ عَلی حَرْفٍ … (حج، ۱۱).
و از مردم کسی است که خدا را به زبان عبادت می کند…

اما نقش کتب آسمانی و انبیاء و اوصیای اونها در زندگی این سه دسته از مردم چیه؟
طبق صریحِ قرآن، خدای رحمن و رحیم، در جای جای مختلف فرموده که انبیاء الهی و کتابهای آسمانی فقط نقش تذکر دهنده، بیم دهنده و بشارت دهندهٔ مردم از خواب غفلت را بر عهده دارند تا به این وسیله، انسانهای به خواب رفته، تعالیم عالم ارواح و اون عهد و میثاقی که با خدا در عالم ذر بستند رو دوباره بیاد بیارند.

اِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً وَ اِنْ مِنْ أُمَّهٍ اِلاَّ خَلا فِیها نَذِیرٌ (فاطر، ۲۴). حتما ما تو را به حقّ بشارت دهنده و ترساننده فرستادیم و هیچ امّتی نیست، مگر آنکه در میان آنها ترساننده ای بوده است.

در واقع خدای مهربون با این کارش، همهٔ اسباب عالم خلقت رو طوری چیده تا با کوچکترین بیداری و اظهار تمایل و کوچکترین قدم برداشتن از سوی ما به سمت خدا، ما رو دوباره در مسیر سعادت هُل بده.!

اما برای اینکه این ندای بیدار کنندهٔ انبیاء که به گوش فردِ مبتلا به خواب روحی برسه و در اون اثرگذار باشه، دو شرط وجود داره.

اهمیت تفکر در قرآن

از جمله مسائلی که در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته تفکّر و اندیشه است؛ به‌طوری که در روایات، عبادت خداوند به تفکّر و اندیشه در مورد خداوند تعبیر شده است. قرآن کریم می‌فرماید:
«الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً»[۱]
خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده‏ اند، یاد مى‏کنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مى‏اندیشند (و مى‏گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده ‏اى.
در این آیه ابتدا، به ذکر و سپس به فکر اشاره شده است؛ یعنى تنها یادآورى خدا کافى نیست؛ آن گاه این یادآورى ثمرات ارزنده‏اى خواهد داشت که آمیخته با تفکّر باشد؛ همانطور که تفکّر در خلقت آسمان و زمین اگر آمیخته، با یاد خدا نباشد، نیز به جایى نمی رسد. چه بسیارند دانشمندانى که در مطالعات فلکى خود و تفکّر مربوط به خلقت کرات آسمانى، این نظام شگفت‏ انگیز را مى‏بینند، امّا چون به یاد خدا نیستند، عینک توحید بر چشم ندارند و از زاویه شناسایى مبدء هستى به آنها نگاه نمى‏کنند، از آن نتیجه لازم تربیتى و انسانى را نمى‏گیرند.[۲]
بنابراین ذکر و فکر، همراه یکدیگر ارزشمندند. برخی ذکر مى‏گویند، ولى اهل فکر نیستند و کسانى اهل فکر هستند، ولى اهل ذکر نیستند. آنچه سبب رشد و قرب می‌شود، ذکر و فکر دائمى و همیشگی است؛ نه موسمى و گذرا. چرا که «یَذْکُرُونَ» و«یَتَفَکَّرُونَ» فعل مضارع‏ هستند که نشان از استمرار دارند.[۳]

انسان اگر دائم در حال تفکّر باشد، چنین اندیشه و فکری راه سعادت را به‌سوی او باز خواهد کرد و به رشد و بالندگی و سعادت انسانی دست پیدا خواهد کرد و مسلما چنین فکر و اندیشه ای در مسیر عبادت و بندگی خداوند خواهد بود.
بنابراین تفکر و اندیشه دریچه ای است تا انسان، خدا را بشناسد و از راه تفکّر در مورد مخلوقات خداوند، به عظمت او پی ببرد و با اندیشه و تفکر به این نتیجه دست یابد که خداوند انسان را عبث، بیهوده، بدون هیچ تکلیف و بدون ثواب و عقاب خلق نکرده است؛ به‌همین جهت عبادت تنها منحصر در نماز و روزه نیست؛ بلکه عبادتی کامل است که همراه با تفکّر در مورد خداوند باشد؛ تفکری که معرفت و شناخت خداوند را به‌دنبال داشته باشد.[۴]
البته از این نکته نباید غفلت کرد که در روایات، همواره بر این مطلب تأکید شده که انسان در مورد آفرینش و نعمت های الهی فکر کند و از اندیشه و تفکّر در مورد ذات خداوند بازداشته شده است؛ چراکه هیچ کس قادر نیست به کنه ذات خداوند متعال پی ببرد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرمایند:
«تفکّرُوا فی آلاء الله و لا تفکّروا فی الله»[۵]
در مورد نعمت های الهی بیندیشید، ولی در مورد ذات خداوند فکر نکنید.

 

منابع:

[۱]. آل عمران/۱۹۱٫
[۲]. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴، ج۳، ص۲۱۶٫
[۳]. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳، ج۲، ص۲۲۴٫
[۴]. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ۱۴۰۴هق، ج۶۸، ص۳۲۲ و ۳۲۳٫
[۵]. سیوطی، جلال‌الدین؛ الدرّالمنثور فی‌تفسیر المأثور، قم، انتشارات کتابخانه آیه‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴هق، ج۲، ص۱۱٫