اعتقادات ۳۰

سوای دسته بندیهای قبلی درخصوص جایگاه افراد در عالم برزخ، در عرصهٔ قیامت افراد به سه گروه مختلف تقسیم میشند.

افرادِ گروه اول شامل اون پنج دسته افراد خاصه. یعنی شامل افرادی که خداوند درموردشون فرموده:
وَمَن یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِین (اطاعت کنندگان از خدا و رسول، انبیاء، صدیقین، شهدا، صالحین).
قرار گرفتن در زمرهٔ افرادی مثل انبیاء و شهدا، دست ما نیست. ولی می تونیم توی دنیا (و یا حتی از عالم ذر) طوری رفتار کنیم که موقع مرگ، جزء اطاعت کنندگانِ از خدا و رسول، صدیقین و صالحین باشیم.
این پنج دسته مثل دانش آموزانی هستند که در همین دنیا قبول شدند و لذا روحشون قبلا در بهشت برزخی، یعنی در آسمان چهارم مستقر بوده و وقتی قیامت برپا میشه، بدلیل اینکه کارنامهٔ اعمالشون تایید شده بوده و قبلا جواز ورود به بهشت رو گرفته بودند، کار خاص یا معطلی ای در اون صحنه ندارند و بعد از قضایای بعث و حشر و …، میتونند به سمت بهشت خُلد (دائم) حرکت کنند. البته بعضی هاشون توی صحنه قیامت مقداری توقف می کنند تا کار خاصی رو انجام بدند. مثلا بعضیها رو مورد شفاعت خودشون قرار بدند.

افراد گروه دوم، افرادی هستند که بدلیل مشکلات و ضعفهای اعتقادی و روحی که در دنیا داشتند، مستحق رفتن به بهشت برزخی نبودند ولی از طرف دیگه، بدلیل معاندت نداشتن با خدا و اولیای خدا، مستحق رفتن به جهنم برزخی (برهوت) هم نبودند. لذا در عالم برزخ در حالتی مثل بیهوشی بودند. عرصه قیامت برای این گروه، خیلی حیاتیه. درواقع اینها مثل دانش آموزانی هستند که قبلا در این دنیا تجدید شدند و حالا توی قیامت، موقع تعیین تکلیف کردنشونه. متاسفانه اکثر قریب به اتفاق مردم کشور شیعهٔ خودمون هم جزء همین گروه محسوب میشند.
یکی از مهمترین و حساس ترین جایگاههای بهره مند شدن از شفاعتِ اولیای خدا، همین صحنه قیامت و برای همین گروه از افراده. این افرادی که قبلا توی دنیا میتونستند اهل سعادت باشند ولی کوتاهی کردند و تجدید شدند، بعضی هاشون بخاطر بعضی امتیازات خاصی که توی دنیا کسب کردند، مورد شفاعت اولیای خدا قرار می گیرند و از رفتنِ به جهنم معاف میشند. در واقع حکم مردودی براشون صادر نمی کنند ولی به اونها فرصتی میدند (بخاطر اینکه شفاعتشون کردند) تا مشکلات و ضعفهای خودشونو برطرف کنند. جایی که این افراد مشغول رفع مشکلاتشون میشند، عرفات نام داره. مدت موندن و معطلی اینها در عرفات، بین هزار سال تا پنجاه هزار سال متغیره که بستگی داره به روحیه و میزان مشکلات هر شخصی. وقتی هم که مشکلاتشون برطرف شد، راهی بهشت خلد میشند. اینجاست که اگر انسانی عاقل باشه، عمر حداکثر صد سالهٔ خودش در این دنیا رو در مسیر رشد و بندگی خدا سپری میکنه تا بجاش بین هزار تا پنجاه هزار سال توی عرفات معطلی نکشه. البته به شرط اینکه کارنامه اش توی دنیا مردود نشده باشه تا بلکه توی قیامت لیاقت شفاعت شدن داشته باشه. وگرنه که بطور کُل و تا ابد قافیه رو باخته.

اعتقادات ۲۹

وقتی که آخرین انسانِ روی زمین هم می میره، زمان زیادی سپری میشه تا تمام تحولاتی که برای برپایی قیامت لازمه، در زمین و آسمان اتفاق بیفته. تحولاتی مثل تاریک شدن خورشید (و در نتیجه ماه و غیره. سوره التکویر، آیه ۱و۲ ) و زلزله های شدیدِ روی زمین و از بین رفتن تمام پستی و بلندیهای زمین و خشک شدن دریاها و …. (طبق آیات قرآن از جمله سوره الزلزله).

در تمام این مدت، یعنی از زمان مرگ تا زمان برپایی صحنه قیامت، همهٔ ارواح بشر طبق اون چهار دسته ای که تقسیم بندی شدند، هرکدوم در عالم برزخ و در جایگاه خودشون قرار دارند.

اما بعد از مهیا شدن شرایط، وقتیکه نوبت به برپایی قیامت میرسه، به اذن خداوند متعال، ذرات بدنهای دنیایی همهٔ انسانهایی که باید در قیامت حاضر بشند،  مجددا به هم پیوسته و همون بدن قبلی دوباره بوجود میاد و ارواح انسانها هم از جایگاهی که در عالم برزخ داشتند، وارد بدنهاشون میشند و بصورت بدن قبلی از خاک بیرون میاند (که به این اتفاق بَعث میگند).

سوره القیامه، آیات ۳ و ۴:

أَ یَحْسَبُ الْاِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ. بَلی قادِرِینَ عَلی أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ. آیا انسان گمان می کند که ما هرگز استخوانهایش را جمع نمی کنیم؟ بلکه قادریم بر آنکه سر انگشتانش را مرتّب کنیم.

 

بعد همه کنار هم و در حالیکه ازدحام زیادی شده (یعنی حَشْر)، تنگاتنگ هم می ایستند و سطح زمینو پر می کنند (که به این اتفاق نَشر میگند). آیات زیادی در قرآن و همینطور در روایات، به موضوعات بعث و حشر و نشر اشاره و تاکید دارند.

 

در مورد جزئیاتی که در قیامت رخ میده، در منابع دینی اشارات زیادی شده. مثل نحوهٔ ورود چهارده معصوم علیهم السلام به عرصهٔ قیامت، نحوهٔ تایید انجام نبوتِ انبیاء، نحوهٔ توزیع نامهٔ اعمال، نحوهٔ شفاعت شدن برخی انسانها و … که البته بنظر میرسه بهتر باشه جزئیات رو موکول کنیم به فرصت دیگه ای.

 

اما خوبه که ببینیم توی قیامت چه سرنوشتی در انتظار اون چهار دستهٔ قبلیه؟ در واقع اینجاست که ارواح انسانها نتیجه کِشت و کارشون توی عوالم قبلی رو برداشت می کنند. لذا این مرحله، مرحلهٔ خیلی مهمیه. البته مهم از نظر شفاعت شدن. وگرنه دنیا صحنهٔ مهمتری بوده. چون توی دنیاست که کوله بار خودمونو می بندیم. قبل از قیامت، سرنوشت افراد بهشتی و جهنمی، به نوعی مشخص شده و در بهشت یا جهنم برزخی هستند. ولی افرادی که در بیهوشی به سر می بردند، توی قیامت امید به شفاعت و بخشش دارند. لذا از این جهت، صحنهٔ قیامت میتونه عرصهٔ مهمی برای این افراد باشه.

 

البته ذکر یک نکتهٔ اعتقادی خیلی مهم لازمه و اون اینه که ما معتقدیم همیشه دست خدا بازه و طبق حکمت بالغه و مشیت خودش، هر وقت و هر طور که صلاح بدونه، در تمام امورات دخل و تصرف میکنه و میتونه هر نتیجه ای رو از روی حکمتش تغییر بده. یعنی در برابر اراده و مشیت خدا، چیزی وجود نداره که ثابت بوده و قابل تغییر نباشه. این نکته گفته شد تا بدونیم دسته بندیهای افراد و پاداش و عذابشون در قیامت، در حالت عمومی و کلی بیان شده وگرنه در موارد خاصی هم، خداوند از روی مصلحت یا حکمتی، تغییراتی در بعضی از موارد ایجاد میکنه.

مثلا روایتی داریم که بطور خلاصه و به بیان ساده اینطوریه که در قیامت فرد گنهکاری رو مستحق جهنم تشخیص میدند و موقعی که داشتند اونو به سمت جهنم می بردند، میگه خدایا من به بخشش و رحمت بی اندازهٔ تو امیدوار بودم. حالا میخای منو ببری جهنم؟ خدا هم خطاب می کنه که: با وجودیکه میدونم دروغ میگه، ولی بخاطر همین حرفش، اونو به جهنم نبرید.

اعتقادات ۲۸

 

بعد از دسته بندی افراد موقع مرگ، نوبت میرسه به موضوع ترک این دنیا. اینکه زندگی دنیایی انسانها توی این دنیا تا کی پابرجا باشه، معلوم نیست. ولی از روایات معتبر داریم که بعد از ظهور امام زمان ارواحنا فداه (که البته زمان باقی مونده تا ظهور هم خودش مشخص نیست) و سپری شدن مدت خلافت ایشون، سایر معصومین هم یکی یکی به این دنیا رجعت (بازگشت) کرده و به نوبت بر مسند خلافت می نشینند.

مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین:
ﻭَ ﺃَﻥَّ ﺭَﺟﻌَﺘَﻜُﻢ ﺣَﻖٌّ لاَ ﺭَﻳﺐَ ﻓِﻴﻬَﺎ.
ﻭ ﻣﺤﻘّﻘﺎ ﺭﺟﻌﺖ ﺷﻤﺎ ﺣﻖّ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻴﭻ ﺷﻚّ ﻭ ﺭﻳﺐ ﻧﻴﺴﺖ.

البته طبق روایات، مدت خلافتشون هم طولانیه.
لذا نتیجه می گیریم که تا پایان زندگی انسان روی کرهٔ زمین، مدت خیلی زیادی مونده.

از طرف دیگه، وقتی که آخرین انسان زمین رو ترک کرد، باید آماده شد برای برپایی قیامت. اما آیا به محض مردنِ آخرین انسانِ روی زمین، فورا صحنه قیامت برپا میشه؟
در آیات قرآن و روایات نشونه ها و شرایط خاصی برای زمان برپا شدن قیامت ذکر شده. یک مسئله ای که توی این آیات تاکید شده اینه که قبل از برپاشدن قیامت، نور و حرارت خورشید خیلی کم شده و سرد و تاریک میشه.
سوره التکویر، آیه ۱و۲: اِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ. وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ. زمانی که خورشید درهم پیچیده شود. و زمانی که ستاره ها تیره شوند.

خوب طبق آمار و ارقامی که ستاره شناسای امروزی میدند، خورشید حدود چهار و نیم میلیارد سال قبل بوجود اومده و رفته رفته درحال کوچک شدنه و احتمالا شروع نابودیش زودتر از حدود پنج میلیارد سال دیگه نخواهد بود.! از این اعداد و ارقام نجومی در مورد عمر خورشید، میشه دو نتیجه گرفت. یکی اینکه چون خورشید با سرعت خیلی کمی داره کوچیک و ضعیف میشه، لذا شرایط مناسب برای زندگی کردن انسانها بر روی زمین، حالا حالاها فراهمه و لذا انتظار میره تا زمان فراهم بودن این شرایط، انسانها هم روی زمین زندگی کنند. پس بر این اساس هنوز افراد زیادی توی عالم ذر هستند که منتظرند به این دنیا بیاند و زندگی کنند.

دیگه اینکه بعد از مرگ آخرین انسان، چون سرعت تغییرات در خورشید خیلی کمه، مدت زیادی طول میکشه تا خورشید سرد و تاریک بشه و شرایط برپایی قیامت فراهم بشه.

سوره القیامه، آیات ۶_۹:
یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیامَهِ.
فَاِذا بَرِقَ الْبَصَرُ .
وَ خَسَفَ الْقَمَرُ .
وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ .
می پرسد: روز قیامت کی خواهد شد؟
وقتی که چشم خیره شود.
و ماه تیره شود.
و خورشید و ماه با هم جمع شوند.

لذا عالم برزخ هم حالا حالاها و تا زمان ازبین رفتن خورشید، و برپایی قیامت پابرجاست. ولی افرادی که بعد از مرگ، به حالت خواب یا بیهوشی مبتلا میشند، گذشت زمان بین مرگشون تا برپایی قیامت رو متوجه نمیشند. مثل قضیه حضرت عزیر نبی که برای صد سال مرده بود و بعد از اینکه دوباره زنده شد، گذشت زمان رو متوجه نشده بود.

اعتقادات ۲۷

و اما دستهٔ آخر. اینها افرادی هستند که نه تنها اهل حق و اَعمال و اعتقادات صحیحی نبودند، بلکه بخاطر اعتقادات باطل و پیروی کامل از شیطان و هوای نفس اماره به سوء، با تمام قوا در برابر خداوند و اهل حق هم می ایستادند و با اونها مخاصمه و دشمنی می کردند. یعنی معاند با اهل حق بودند و در عمل راه خدا رو سد می کردند. چنین افرادی در پیشگاه خدا، از بدترینِ مخلوقات محسوب میشند.

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِیلِ اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا ضَلَالًا بَعِیدًا (النساء، ۱۶۷). ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ [ ﻣﺮﺩم ﺭﺍ ] ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ، ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺩﺭﺍﺯﻯ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ.

اینها درست نقطهٔ مقابلِ دسته اول هستند. با خصمانه رفتار کردنِ توی دنیا، دیگه جایی برای بخشش موقع حساب و کتاب در قیامت برای خودشون باقی نگذاشتند. یعنی توی همین دنیا تکلیف خودشونو مشخص کردند که از رانده شده های درگاه رحمت خدا هستند. لذا از همین جا برات جهنم براشون صادر شده و چون هنوز قیامت برپا نشده تا جهنم پذیرای اونها باشه، لذا جاشون توی جهنم برزخیه. یعنی به محض مردن، عذاب اونها شروع میشه.
جهنم برزخی یه سرزمینی هست توی یمن بنام برهوت (حَضَرِمُوت). از نظر مُلکی، برهوت یه سرزمین گرم و خشک و بی آب و علفه که به نوعی غیر قابل زندگی کردنه. اما از نظر ملکوتی، برهوت یه جای گرم و سوزان با شرایط خیلی سخت برای ارواح دشمنان خداست که شبیه به شرایط جهنمه.
بعنوان نمونه، در مورد برهوت، مرحوم مجلسى به نقل از شیخ کلینى در بحار الانوار از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) آورده است که فرمودند:
پشت یمن بیابانى است که به آن وادى حضرموت مى گویند، در این بیابان از جانداران به جز مارهاى سیاه و جغد، موجود زنده دیگرى یافت نمى شود. سپس فرمودند: در این بیابان چاهى است که به آن بلهوت مى گویند، این بیابان محل سکونت ارواح مشرکین است ، آنها به آن چاه رفت و آمد مى کنند و از آب آن چاه که مانند چرک و خون است مى آشامند.

اعتقادات ۲۶

بعد از دو دستهٔ قبلی، نوبت میرسه به دستهٔ سوم. افرادِ این دسته دارای بیشترین جمعیت و بیشترین گستردگی اجتماعی در روی زمین هستند و عمدتاً کسانی هستند که توی این دنیا، دارای اعتقادات خوب یا کاملی نبودند و یا اهل گناه و معصیت بودند و یا جزء عوامِ از منحرفین یا مستضعفین اعتقادی بودند. ولی با همهٔ این اوصاف، همشون یه وجه اشتراک دارند و اون هم اینه که نه اونقدر اهل تقوا و ولایت حق هستند که جزء گروه قبلی باشند، و نه اهلِ دشمنی و عناد ورزیدنِ عملی با دین خدا و بندگان خوب خدا، تا توی دسته دشمنان خدا قرار بگیرند.

به زبون ساده، اینها افراد غافلی هستند که نه این وَری هستند و نه اون وری.

اگر بخایم مثال بزنیم، شیعیانی که فقط اسماً شیعه هستند ولی هر اعتقاد غلط یا گناه یا ترک حکم واجبی رو در کارنامه دارند، یا ادیان و مذاهب منحرف شده مثل اهل سنت یا اهل کتاب و غیره، یا مثل افرادی که دین الهی ندارند و غیره و غیره، همه جزء افراد این دسته محسوب میشند.

روحِ افراد این دسته، بعد از مردن و توی عالم برزخ، بخاطر غفلتی که در دنیا داشتند، باید در حالت انتظار بمونند تا قیامت برپا بشه و اونجا بعد از رسیدگی به اعمالشون، تعیین تکلیف بشند.لذا چون بلاتکلیف هستند، نه شایستگی رفتن به بهشت برزخی رو دارند و نه مستحق عذاب. لذا به حالتی شبیه به خواب مبتلا میشند و هیچ چیزی حس نمیکنند. نه در عذاب هستند و نه در نعمت. اینها توی همین حالت خواب یا بیهوشی می مونند تا وقتی که قیامت برپا بشه و به حساب و کتابشون رسیدگی بشه.