زراندوزی و زکات در اسلام

نوشته شده توسط موذن    بدون دیدگاه |

زراندوزی و زکات

« یَا أیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِنَّ کَثیراً مِّنَ الأحبارِ وَ الرُّهبانِ لَیأکُلُونَ أموَالَ النَّاسِ بِالباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبیلِ اللهِ وَ الَّذینَ یَکنِزونَ الذَّهَب وَ الفِضَّه وَ یُنفقونها فی سبِیلِ الله فَبَشِّرهُم بِعَذابٍ ألِیمٍ »(توبه ۳۴)

« ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بسیاری از دانشمندان و راهبان، (با سوء استفاده از موقعیت خود) اموال مردم را به ناحق می‌خورند و آنان را از راه خدا باز می‌دارند. و کسانی که طلا و نقره می‌اندوزند و آن را در راه خدا انفاق نمی‌کنند، پس آنان را به عذابی دردناک بشارت بده.»

زکات در روایات

از امام صادق(ع) پرسیدند: در چه مقدار مال، زکات واجب می‌شود؟ حضرت فرمود : زکات ظاهر یا باطن؟ گفتند: هر دو. حضرت ابتدا نصابی را برای زکات ظاهر بیان نموده و آن‌گاه در بیان زکات باطن فرمودند: «فَلا تستأثر عَلی أخیک بما هو احوج الیه منک» آنچه را برادر دینی‌ات به آن نیازمندتر از توست، او را انتخاب و ترجیح دهی.

در روایتی دیگر آن حضرت می‌فرماید:« إنّما اعطاکم الله هذه الفضول من الأموال لتوجّهوها حیث وجّهها الله تعالی و لم تُعطّلوها لتکنِزوها» خداوند این مال‌های اضافی را به شما عطا کرد تا در مسیر رضای او خرج کنید، نه آنکه احتکار و گنج کنید.

طبق روایات، امام زمان (ع) چون ظهور کند گنج‌ها را حرام می‌کند و همه را به مصرف مبارزات خود می‌رساند.

پیامبر(ص) فرمود:« اِنّ الله فرض علی اغنیاء المسلمین فی أموالهم القدر الّذی یَسَعُ فقرائهم… الا انّ الله یحاسبهم حساباً شدیداً و یعذّبهم عذاباً ألیما» خداوند در مال مسلمانان ثروتمند به مقداری زکات واجب کرده که کفاف فقرا را بدهد، آگاه باش! همانا خداوند آنان را اگر به وظیفه‌ی خود عمل نکنند، حسابرسی شدید می‌کند.

رسول خدا(ص) فرمود: هر مالی که زکات آن پرداخت نشود کنز است، گرچه پنهان نباشد، یا غیرطلا و نقره باشد.

ابوذر و آیه کنز

ابوذر غفاری صحابی بزرگوار پیامبر، در اعتراض به زراندوزی‌های معاویه و عثمان و عمال حکومتی و حیف و میل اموال عمومی، صبح و شام این آیه را با صدای بلند در برابر معاویه و سپس در مقابل عثمان می‌خواند و می‌گفت: این آیه مخصوص مانعان زکات نیست و هر نوع زراندوزی را شامل می‌شود.

در تفسیر شریف المیزان آمده است که از برخوردهای ابوذر با عثمان و معاویه و کعب الأحبار، برمی‌آید که ثروت‌اندوزی در جامعه فقیر حرام است، گرچه از راه حلال باشد و زکاتش پرداخت شده باشد. البته برخی آن را به اجتهاد شخصی ابوذر نسبت می‌دادند. ولی خودش می‌گفت:« ما قلتُ لهم إلّا ما سمعتُ من نبیّهم» آنچه گفته‌ام از پیامبر(ص) شنیده‌ام. از طرفی صراحت و صداقت ابوذر هم مورد تأیید پیامبر(ص) است.

از فرازهای برجسته‌ی زندگی ابوذر، همین امر به معروف و نهی از منکر او نسبت به حکام، در زمینه ریخت‌ و پاش‌های اقتصادی است و نزاعش با عثمان بر سر مال و مقام نبود، بلکه اعتراض به یک منکر اجتماعی بود.

سر‌انجام عثمان، این صحابی پارسا و انقلابی را به شام تبعید کرد، از شام هم به بدترین وضعی به مدینه و سپس به «ربذه» تبعید کردند و در آنجا مظلومانه جان سپرد. و این نیز از فرازهای ناپسند و ننگین حکومت عثمان بود.