فلسفه برخی احکام الهی

حضرت فاطمه ^{سلام الله علیها} در بخشی از خطبه فدکیه در بیان فلسفه برخی احکام الهی فرمودند:

پس خدای تعالی ایمان را برای تطهیر شما از شرک قرار داد

و نماز را برای پاک کردن شما از تکبر،

زکات را برای پاک کردن جان و روزافزونی رزقتان،

روزه را برای تثبیت اخلاص،

حج را برای استحکام بخشیدن دین

و عدل عمومی را برای تنظیم قلب‌ها

و اطاعت ما را برای نظم یافتن ملت

و امامت را برای در امان ماندن از تفرقه

و جهاد را برای عزت اسلام

و صبر را برای کمک در استحقاق مزد

و امر به معروف را برای مصلحت عامه.

نیکی کردن به پدر و مادر را سنگر و سپر حفظ از خشم

و صله رحم را وسیله ازدیاد عدد

و قصاص را وسیله حفظ خون‌ها

و وفای به نذر را برای در معرض مغفرت قرار گرفتن.

مواردی که رزق و روزی را زیاد می‌کند

امام صادق(ع) فرمود: صِلّهُ الأرْحامِ تُحَسّنُ الْخُلْقَ وَ تَسْمَحُ الکَفّ وَ‌ تَطِیبُ النَّفْسَ وَ‌ تَزِیدُ فِی الرِّزقِ وَ تُنْسِی فِی الأجَل.

در حدیث دیگر فرمود:

إِن صِلَّه الرَّحِمِ تُزَکّی الأعْمَالَ وَ تُنْمِی الأَمْوالَ وَ تُیَّسِّرُ الحِسابَ وَ تَدْفَعُ البَلویٰ وَ تَزیدُ فِی الرِّزْقِ.

حضرت علی(ع) طی حدیثی به اصحاب خود فرمود: آیا آگاه نکنم شما را به چیزهایی که روزی را زیاد می‌کند؟

گفتند: بلی یا امیرالمؤمنین! حضرت یکی یکی شمرد اولی را فرمود: ۱. صله رحم بعد ادامه فرمودند:

۲. انسان بین نمازها جمع کند روزیش زیاد می‌شود (مثل جمع بین نماز مغرب و عشا، ظهر و عصر)

۳. اگر انسان صبح و عصر بدنبال کار و تلاش برود روزیش زیاد می‌شود.

۴. خوشرفتاری با برادران دینی به خاطر خدا روزی زیاد می‌شود.

۵. گفتن ذکر أَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبّی وَ‌ أتُوبُ إِلَیهِ روزی را زیاد می‌کند.

۶. همیشه انسان حرف راست بزند، روزیش زیاد می‌شود.

۷. امانتداری روزی را زیاد می‌کند.

۸. هنگام اذان مؤذن را اجابت کند و به دنبال نماز برود، روزیش زیاد می‌شود.

۹. در بیت الخلاء حرف نزند، روزیش زیاد می‌شود.

۱۰. در وقت معامله یا… حرص نزدن روزیش زیاد می‌شود.

۱۱. تشکر و سپاسگزاری منعم(نعمت دهنده) روزی را زیاد می‌کند.

۱۲. از قسم دروغ پرهیز کند، روزیش زیاد می‌شود.

۱۳. قبل از غذا خوردن وضو بگیرد، روزیش زیاد می‌شود.

۱۴. خوردن تکه غذاهایی که دور سفره ریخته شده، روزی را زیاد می‌کند.

۱۵. صبح زود به دنبال روزی برود، روزیش زیاد می‌شود.

۱۶. امام باقر(ع) فرمود: دادن زکات روزی را زیاد می‌کند.

۱۷. امام رضا(ع) فرمود: نماز شب روزی را زیاد می‌کند.

۱۸. دادن صدقه روزی را زیاد می‌کند.

۱۹. امام صادق(ع) فرمود: (اگر قبل از غذا یادش رفت، وضو بگیرد) بعد از غذا وضو بگیرد روزی او زیاد می‌شود.

۲۰. پیامبر اکرم (ص) فرمود: حسن خلق روزی را زیاد می‌کند.

۲۱. همسایه خوب بودن روزی را زیاد می‌کند.

۲۲. اذیت و آزار نکردن روزی را زیاد می‌کند.

۲۳. امام صادق(ع) فرمود: شستن ظروف روزی را زیاد می‌کند.

۲۴. جارو کردن منزل روزی را زیاد می‌کند.

۲۵. علی(ع) فرمود: گرفتن ناخن روزی را زیاد می‌کند.

۲۶. ناخن گرفتن در روز جمعه مال و عمر را زیاد می‌کند.

۲۷. پیامبر اکرم(ص) فرمود: سحرخیزی بدن را از بیماری دور می‌کند، محبت دیگران را زیاد می‌کند و روزی را زیاد می‌کند.

۲۸. با لباس و بدن پاک و تمیز در بستر خواب برود روزی را زیاد می‌کند.

منابع:

۱. کافی ج۲ ص ۱۵۱

۲. وسایل الشیعه ج۱۵ ص۳۴۷

۳. بحار ج۸۴ ص۱۶۳

۴. کلید‌های وسعت رزق و روزی، میراشرفی

زراندوزی و زکات در اسلام

زراندوزی و زکات

« یَا أیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِنَّ کَثیراً مِّنَ الأحبارِ وَ الرُّهبانِ لَیأکُلُونَ أموَالَ النَّاسِ بِالباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبیلِ اللهِ وَ الَّذینَ یَکنِزونَ الذَّهَب وَ الفِضَّه وَ یُنفقونها فی سبِیلِ الله فَبَشِّرهُم بِعَذابٍ ألِیمٍ »(توبه ۳۴)

« ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بسیاری از دانشمندان و راهبان، (با سوء استفاده از موقعیت خود) اموال مردم را به ناحق می‌خورند و آنان را از راه خدا باز می‌دارند. و کسانی که طلا و نقره می‌اندوزند و آن را در راه خدا انفاق نمی‌کنند، پس آنان را به عذابی دردناک بشارت بده.»

زکات در روایات

از امام صادق(ع) پرسیدند: در چه مقدار مال، زکات واجب می‌شود؟ حضرت فرمود : زکات ظاهر یا باطن؟ گفتند: هر دو. حضرت ابتدا نصابی را برای زکات ظاهر بیان نموده و آن‌گاه در بیان زکات باطن فرمودند: «فَلا تستأثر عَلی أخیک بما هو احوج الیه منک» آنچه را برادر دینی‌ات به آن نیازمندتر از توست، او را انتخاب و ترجیح دهی.

در روایتی دیگر آن حضرت می‌فرماید:« إنّما اعطاکم الله هذه الفضول من الأموال لتوجّهوها حیث وجّهها الله تعالی و لم تُعطّلوها لتکنِزوها» خداوند این مال‌های اضافی را به شما عطا کرد تا در مسیر رضای او خرج کنید، نه آنکه احتکار و گنج کنید.

طبق روایات، امام زمان (ع) چون ظهور کند گنج‌ها را حرام می‌کند و همه را به مصرف مبارزات خود می‌رساند.

پیامبر(ص) فرمود:« اِنّ الله فرض علی اغنیاء المسلمین فی أموالهم القدر الّذی یَسَعُ فقرائهم… الا انّ الله یحاسبهم حساباً شدیداً و یعذّبهم عذاباً ألیما» خداوند در مال مسلمانان ثروتمند به مقداری زکات واجب کرده که کفاف فقرا را بدهد، آگاه باش! همانا خداوند آنان را اگر به وظیفه‌ی خود عمل نکنند، حسابرسی شدید می‌کند.

رسول خدا(ص) فرمود: هر مالی که زکات آن پرداخت نشود کنز است، گرچه پنهان نباشد، یا غیرطلا و نقره باشد.

ابوذر و آیه کنز

ابوذر غفاری صحابی بزرگوار پیامبر، در اعتراض به زراندوزی‌های معاویه و عثمان و عمال حکومتی و حیف و میل اموال عمومی، صبح و شام این آیه را با صدای بلند در برابر معاویه و سپس در مقابل عثمان می‌خواند و می‌گفت: این آیه مخصوص مانعان زکات نیست و هر نوع زراندوزی را شامل می‌شود.

در تفسیر شریف المیزان آمده است که از برخوردهای ابوذر با عثمان و معاویه و کعب الأحبار، برمی‌آید که ثروت‌اندوزی در جامعه فقیر حرام است، گرچه از راه حلال باشد و زکاتش پرداخت شده باشد. البته برخی آن را به اجتهاد شخصی ابوذر نسبت می‌دادند. ولی خودش می‌گفت:« ما قلتُ لهم إلّا ما سمعتُ من نبیّهم» آنچه گفته‌ام از پیامبر(ص) شنیده‌ام. از طرفی صراحت و صداقت ابوذر هم مورد تأیید پیامبر(ص) است.

از فرازهای برجسته‌ی زندگی ابوذر، همین امر به معروف و نهی از منکر او نسبت به حکام، در زمینه ریخت‌ و پاش‌های اقتصادی است و نزاعش با عثمان بر سر مال و مقام نبود، بلکه اعتراض به یک منکر اجتماعی بود.

سر‌انجام عثمان، این صحابی پارسا و انقلابی را به شام تبعید کرد، از شام هم به بدترین وضعی به مدینه و سپس به «ربذه» تبعید کردند و در آنجا مظلومانه جان سپرد. و این نیز از فرازهای ناپسند و ننگین حکومت عثمان بود.