گزیده‌ای از رساله حقوق امام سجاد(ع)

حق زبان

وَ حَقُّ الْلِّسانِ إِکْرامُهُ عَنِی الْخُنٰی(*) وَ تَعْویدُهُ الْخَیْرَ وَ تَرْکُ الْفُضُولِ الَّتی لٰا فائدَهَ لَهٰا وَ الْبِّرُبِالْنٰاسِ وَ حُسْنُ الْقُولِ فیهِمْ.

“و حقّ زبان، گرامی داشتن آن است از اینکه آلوده به فحش شود، و عادت دادن آن به نیکی، و رها کردن حرف‌های زائد بی‌فائده، و نیکی به مردم، و سخن گفتن به خوبی در میان آنان.”
توضیح
هفت عضو مهمّ که اعمال انسان به وسیله آنها انجام می‌شود در این رساله به عنوان اعضاء صاحب حقّ شمرده شده‌اند، و زبان در رأس همه آن‌ها قرار دارد، عضوی که دارای نقش بسیار فعال و حساسی است، اقرار به شهادتین، بیان و توضیح مکتب، اظهار عشق و ارادت، امر به معروف و نهی از منکر، پرخاش علیه ستمگر، تفقّد از ستمدیده و محروم، همه این‌ها توسط این عضو کوچک انجام می‌گیرد.
این عضو حساس، یعنی زبان طبق فرموده امام چهارم(ع) بر گردن ما حق دارد، حقش این است که: آنرا از بد زبانی و فحاشی پیراسته و به زینت خیر و نیکی بیارائیم، آنقدر به کاربرد آن در راه خیر اصرار داشته باشیم تا به خیر و نیکی عادت کند، حرف‌های زائد و بیهوده‌ای را که در برابر آنها مسئولیتی نداریم، و در سرنوشت‌مان تأثیری ندارد ترک کنیم، و زبان را وسیله نیکی به مردم قرار داده و در میان مردم، گفتار نیک را پیشه سازیم.

حدیث
از ابی حمزه، از امام چهارم(ع) نقل شده که فرمود: در هر بامداد زبان آدمیزاد بر همه اعضائش مشرف گشته و می‌پرسد چگونه هستید؟ می‌گویند: ما خوبیم، اگر تو ما را رها کنی. و می‌گویند: خدا را خدا را، در مورد ما. و او را سوگند داده و می‌گویند: ما فقط به وسیله تو کیفر یا پاداش داده می‌شویم.
از علی (ع) نقل شده فرمود: رسول خدا (ص) فرمودند: در قیامت زبان دچار عذابی می‌شود که هیچیک از اعضا بدن آنچنان عذابی نمی‌بینند، پس زبان می‌گوید: پروردگار من! مرا چنان عذاب کردی که هیچ عضوی چنین عذابی ندیده است؟
پس به او گفته می‌شود: کلمه‌ای از تو بیرون آمده، در شرق و غرب عالم به افراد مختلف رسید، پس تحت تأثیر همان کلمه خون انسان محترمی بر زمین ریخته شد، و مال انسانی که خدا مالش را محترم شمرده به حرام گرفته شد، و عورت و ناموس محترم انسانی هتک شد، پس به عزّتم سوگند، هرآینه، حتما تو را آنچنان عذاب می‌کنم که هیچ یک از اعضاء و اندام‌ها را چنان عذابی نکنم.

(*) خنٰی سخن زشت است،و به معنی فحش و زشت‌ترین سخن می‌آید. و در حدیث است که (أخْنَی الْأسْماء) یعنی زشت‌ترین اسم‌ها این است که مردی شاهنشاه نامیده شود.
منابع:
۱. رساله الحقوق امام سجاد(ع) ص ۷۵تا ۷۸
۲. لسان العرب ج۱۴ ص ۲۴۴

شادمانی

قال الصادق علیه السلام

السُرور فی ثَلاثِ خلال ٍ :فی الوفاء و رعایۀ الحقوق والنُهوض فی النوائب
شادمانی درسه چیزاست: وفاداری ، حق نگهداری ، وهمیاری درگرفتاریها

تحف العقول صفحه ۷۲۰

وفاداری ، حق نگهداری ومددرسانی درگرفتاریها سبب ماندگارشدن شادی میشود.
انسان با ایمان بامددرسانی خود، به جامعه فایده می رساند و خود را مفید می داند و همین حس او را خشنودمی کند.
در روایات بر ایجاد فضای نشاط و شادابی دینی تاکید شده و انسان مومن را به فضاسازی برای شادی ماندگار ترغیب کرده اند.
افزون بر راه کارهای معنوی ، برخی راه کارهای مادی هم برای شادی سفارش شده است.
از آن جمله در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله می خوانیم:

سه چیزاست که بدن با آن ، شاداب و سرزنده می شود:
بوی خوش ، لباس نرم و خوردن عسل (حکمت نامه جوان ص ۱۲۲)

این روایت و روایات مانند این بیانگر رویکرد اسلام به نشاط و شادابی است و راه کارهای عملی اسلام در این باره همگی دست یافتنی هستند.
اما فراتر از راه کارهای عملی ، باورهای صحیح و کردارهای نیک سبب پایداری شادابی می شوند به گونه ای که انسان مومن همواره با نشاط است .

امیر مومنان علی علیه السلام در وصف مومن می فرماید:

تراه بعیداً کسلُه دائماً نشاطُهُ
مومن را چنان بینی که کسالت از وی دور و نشاط او همیشگی است

 

وقف در اسلام

در باب حقوق اسلامی برآن شدیم که تا آنجا که امکان دارد مباحثی را در باب حقوق اسلامی و مشترکات آن با قانون و حقوق قضائی کشور بیان داریم و با توجه به اهمیت موضوع «وقف» و فراوانی آن در جامعه امروز و عدم اطلاع کافی از قوانین شرعی و حقوقی آن، به عنوان اولین مطلب به شرح و بررسی آن می‌پردازیم. برای آغاز به ذکر مقدمه‌ای از جایگاه وقف در اسلام اکتفا می‌کنم.
صدقات جاریه و به خصوص وقف، یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه های انفاق است، که موجب می شود تا برای همیشه زمان آثار و خیرات بخشش مال و کمک به مردم به ویژه محرومان و نیازمندان، شامل حال واقف شده، از بهره های معنوی و اخروی آن سود برد. در میان انواع روش ها و شیوه های انفاق و بخشش و خرج مال در راه خداوند، شیوه ای همچون وقف، حائز خیر و برکت بسیار و همیشگی، برای واقف و مردم است
تعریف وقف
وقف را چنین تعریف کرده‌اند: منعفت حاصل از چیزی را در راه بخصوصی خرج کردن.
درقانون مدنی کشور ما در ماده ۵۵ به تعریف وقف پرداخته است. طبق این ماده: وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود.
در مفاهیم حقوقی تنها چیزی مال تلقی می‌شود که برای صاحب آن مالیت و ارزش داشته باشد و بتوان از آن سود و منفعت برد. تسبیل به معنای صرف کردن در راه خدا است.
وقف در اسلام ثواب بسیاری دارد و پس از مرگ، به عنوان صدقه دایماً به شخص وقف‌کننده می‌رسد.
ائمه اطهار علیهم اسلام خود در اجرای سنت وقف پیشقدم بودند؛ امام علی علیه السلام چاه‌ها و باغ‌های بسیاری را که به دست خود احداث فرموده بود، در راه خدا و مسلمانان وقف کرد. برخی از این چاه‌ها هنوز در کشور عربستان با عنوان «آبار علی» (چاه‌های علی) شناخته می‌شود و مورد استفاده است.
رفع بسیاری از نیازمندی‌های مستمندان و گشوده شدن بسیاری از گره های اقتصادی با سنت وقف، عملی است
در اینجا یادآوری کلامی گرانسنگ از میان سخنان و تأکیدات بسیاری که پیامبر بزرگ اسلام در زمینه ترغیب و تشویق مؤمنان به انفاق داشته اند مناسب به نظر می رسد
پیامبر اکرم (ص)می فرمایند: با مردن انسان طومار زندگی او پیچیده شده و برای همیشه ارتباط او با دنیا قطع می گردد، مگر سه گروه:
• دانشمندی که اثری علمی برای هدایت مردم، از خود به یادگار گذاشته باشد.
• صدقات و خیرات مستمری که مردم، به آنها سود برند، از کسی باقی مانده باشد.
• فرزند صالح و نیک کرداری که پدر و مادر را به دعای خیر یاد کنند.
حسب تأکید پیامبر عظیم الشأن اسلام از همان آغاز، مسلمانان وقف را مورد عمل خود قرار دادند
در کتب تاریخ و حدیث آمده است اغلب صحابه پیغمبرصلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از خود موقوفاتی را به یادگار گذاشتند، تا آنجا که جابربن عبدالله انصاری می گوید: از یاران پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم کسی نبود که توانایی مالی داشته و چیزی را وقف نکرده باشد.

منابع:
۱.قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
۲. قانون مدنی در نظم حقوق کنونی دکتر ناصر کاتوزیان صفحه ۶۰
۳. تحریرالوسیله جلد ۲ ص ۶۲

برنامه گروه ج – ماه دوم

تاریخ ۲۷/۱۱/۹۰

روانخوانی: سوره هود از آیه ۶۰ الی ۹۰

احادیث: حدیث‌هایی از حضرت محمد(صلوات الله علیه)

حفظ آیات موضوعی و مفاهیم : قسمتی از آیه ۱۳۵ سوره نساء و قسمتی از آیه ۱۸۰ سوره اعراف

حضرت محمد(صلوات الله علیه):

مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ فِی‏ الْمِیزَانِ‏ أَثْقَلَ‏ مِنْ حُسْنِ الْخُلُق

هیچ چیز در ترازویِ عمل سنگین‏تر از خوشخوئى نیست.

بحار الانوار؛ ج: ۷۱ ؛ ص: ۳۸۶

دانلود

******

حضرت محمد(صلوات الله علیه):

أَقْرَبُکُمْ‏ مِنِّی‏ مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِه

روز قیامت، نزدیک‌ترین جایگاه به من از آن کسى است که اخلاقش از همه نیکوتر و براى خانواده‏اش سودمندتر باشد.

بحار الانوار ج:۷۱ ص: ۳۸۷

دانلود

******

فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ ﴿نساء – ۱۳۵﴾

از هواهای نفسانی پیروی مکنید که از حق منحرف می‌شوید.

بزرگ‌ترین گرفتاری انسان آن است که در زندگی خود دچار هوای نفس شود و به جای اینکه تابع دستورات دین باشد، از امیال و خواسته‌های نفسانی خود پیروی کند. نتیجۀ تلخ این پیروی آن است که انسان از حق منحرف می‌شود و انحراف از حق مساوی با خروج از دایرۀ دین و دوری از خداست.

دانلود

******

وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ﴿اعراف – ۱۸۰﴾

و خداوند را نام‌هاى نیکوست، پس او را با آن‌ها بخوانید.

ما هر موجودی را با نام‌ها و اوصاف او می‌شناسیم. خداوند متعال هم دارای اسماء و اوصاف نیکوست. و منظور از اسماء نیکو آن است که خداوند متعال دارای اوصاف کمالی است که هیج‌گونه نقص وجنبۀ عدمی در آن نیست و این گونه صفات تنها مختص به خداوند است و هیچ‌کس با او در این نام‌ها و اوصاف شریک نیست. حال که چنین است، ما موظف هستیم که در دعاهای خود؛ خدا را با این نام‌های نیکو بخوانیم.

دانلود

برنامه گروه ث – ماه دوم

[

تاریخ ۲۷/۱۱/۹۰

حفظ: مطففین

ترجمه: نماز

روانخوانی: سوره هود از آیه ۴۶ الی۷۱

احادیث: حدیث‌هایی از امام سجاد (ع) و امام صادق (ع)

حفظ آیات موضوعی و مفاهیم : آیه ۵۲ سوره نور و آیه ۴۶ سوره انفال

امام سجاد (علیه السلام):

أَشکُرُکُم لِلهِ أَشکَرُکُم للناسِ

سپاسگزارترین شما از خدا، سپاسگزارترینتان از مردم است

الکافی ۲/۹۹/۳۰

دانلود

******

امام جعفر صادق (علیه السلام):

مِن التّوَکُّل أَن لا تَخافَ مَعَ اللهِ غَیَرهُ

از نشانه توکل آن است که از کسی جز خدا نترسی.

بحارالأنوار ۷۱/۱۵۸/۷۵

دانلود

******

وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفائِزُون ﴿نور – ۵۲﴾

و کسانی که خدا و فرستادۀ او را فرمان بَرَند، و از خدا بترسند و از او پروا کنند، رستگارانند.

آیۀ شریفه حکم کلی به رستگارى کسانی است که فرمان خدا و رسول او را گردن نهند، و در باطن خداترس و در ظاهر تقواپیشه باشند. این افراد مؤمن حقیقى هستند و در دنیا و آخرت رستگار. و این قاعدۀ کلی است که تنها این افراد در همۀ امور زندگی خود اعم از دنیوی و اخروی پیروزند.

دانلود

******

وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُم وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِین

﴿انفال – ۴۶﴾

و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سُست شوید و صلابت شما از بین برود، و صبر کنید که خدا با شکیبایان است.

در این آیه چهار دستور داده شده است: اول و دوم فرمانبرداری از خدا و رسول او که باعث پیروزی و رستگاری در دنیا و آخرت است. سوم برحذربودن از نزاع و اختلاف که نتیجه آن ضعف اراده مسلمان و از بین رفتن صلابت آنهاست. چهارم دستور به صبر در مقابل سختی‌ها و مشکلات اجتماعی است که نتیجۀ آن یاری خداوند و آسان‌شدن مشکلات است. و حقیقت این چهار دستور؛ فرمان‌های طلایی برای فائق‌آمدن بر همۀ مشکلات اجتماعی است.

دانلود