در فضیلت و کیفیت سجده شکر

چون از تعقیب نماز فارغ شدى،سجده شکر بجا آور.
و اتفاق علماى شیعه بر آن است که سجده شکر در وقت‏ تازه شدن نعمتى،یا دفع بلایى مستحبّ است،و بهترین آن پس از نماز است براى شکر بر توفیق اداى نماز.
به سند معتبر از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده:پدرم امام زین العابدین علیه السّلام،هیچ نعمتى را از خدا یاد نکرد،مگر آن‏که به شکرانه‏ آن،سجده بجا آورد،و هیچ آیه ‏اى از قرآن را نخواند که در آن سجده باشد،مگر آن‏که سجده کرد،و خدا شرّى را که از آن‏ مى‏ ترسید،از او دفع نکرد مگر آنکه سجده کرد،و از هر نماز واجبى که فارغ مى‏ شد،پس از آن سجده بجا مى‏آورد،و هرگاه‏ اصلاح نمودن میان دو نفر را توفیق مى ‏یافت،به خاطر شکر آن سجده مى ‏کرد،در تمام مواضع سجود آن حضرت،اثر سجده نمایان بود،به این خاطر به آن حضرت سجّاد علیه السلام مى‏ گفتند.
و نیز به سند صحیح از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده‏ هر مؤمنى در غیر نماز،براى شکر نعمتى براى خدا سجده کند حق تعالى براى او ده حسنه مى‏ نویسد،و ده سیئه را از او محو مى‏کند،و ده درجه براى او در بهشت بلند مى‏گرداند.
و به سندهاى معتبر بسیار از آن حضرت روایت شده: نزدیک‏ترین حالات بنده به خدا،حالت سجده همراه با گریه است.
در حدیث صحیح دیگرى فرمود:سجده شکر بر هر مسلمانى واجب است،نماز خود را با آن تمام کن،و پروردگارت را به وسیله آن خشنود نما،و فرشتگان را از خود به شگفتى انداز،به درستى که بنده هرگاه نماز بجا آورد،و پس از آن سجده شکر کند،پروردگار جهانیان بین او و فرشتگان‏ پرده را بگشاید و بگوید:اى فرشتگان من،به جانب بنده من نظر کنید،که فریضه مرا ادا نمود،و عهد مرا تمام کرد،پس‏ در پیشگاه من به خاطر آنچه بر او انعام کرده‏ام سجده کرد،اى فرشتگان من،به او چه پاداشى باید داد؟پاسخ مى‏دهند رحمتت را.مى‏پرسد:دیگر چه؟مى‏گویند:بهشت،باز مى‏فرماید:دیگر چه؟مى‏گویند:کفایت کارهاى مهمّ او،و برآوردن حاجاتش.پس حق تعالى به کرّات مى‏پرسد،و فرشتگان پاسخ مى‏دهند،تا آن‏که فرشتگان مى‏گویند: پروردگارا،دیگر چیزى نمى‏دانیم،آنگاه خداى کریم مى‏فرماید:من او را شکر مى‏کنم،چنان‏که او مرا شکر کرد،و به‏ فضل خود به سوى او رو مى‏کنم،و رحمت عظیم خود را در قیامت به او مى‏نمایانم!
به سند صحیح از حضرت صادق علیه السّلام‏ روایت شده:خداى عالمیان،ابراهیم علیه السّلام را براى آن خلیل خود گردانید،که بسیار بر زمین سجده مى‏کرد.
و در حدیث معتبر دیگرى فرمود:چون نعمتى از نعمتهاى خدا را به یاد آورى،و در جایى باشى که کسى از مخالفان تو را نبیند،چهره خود را به نیّت سجده بر زمین گذار،و اگر در جایى باشى که مخالفان حاضر باشند،و نتوانى سجده کنى،دست‏ بر پایین شکم خود گذار،و براى تواضع و فروتنى نسبت به خدا به حالت رکوع درآ،و دست بر شکم گذاشتن به خاطر آن است،که مخالفان گمان کنند،دردى در شکم تو پیدا شده.در روایات متعددى وارد شده:حق تعالى به موسى‏ علیه السّلام خطاب کرد:مى‏دانى تو را براى چه برگزیدم،و از میان آفریدگانم تنها تو را کلیم خود کردم؟موسى گفت: پروردگارا نمى‏دانم،خدا فرمود:براى آن‏که بر احوال بندگان توجّه کردم،در میان ایشان کسى را ندیدم،که در پیشگاه من بیش از تو خشوع آورد،چون تو از نماز فارغ مى‏شوى،دو طرف چهرات را بر خاک مى‏گذارى.
به سند موثّق از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده:سجده پس از فراغت از نماز واجب،شکر خدا است بر اینکه بنده‏ خود را بر ادا کردن واجب توفیق داده،و کمتر چیزى که باید در این سجده گفته شود،این است که سه مرتبه بگوید: «شکرا للّه»راوى پرسید:«شکرا للّه»چه معنایى دارد؟حضرت فرمود:معنایش این است که این سجده از جانب‏ من براى شکر و سپاس خدا است بر اینکه به من توفیق داد به خدمتش برخاستم،و واجب او را ادا کردم،و شکر خدا موجب فزونى نعمت و توفیق طاعت است،و اگر در نماز تقصیرى مانده باشد،که به نافله‏ها جبران نگشته به وسیله‏ این سجده جبران مى‏شود.و اما کیفیت این سجده،مشروط به شرطى نیست به هر شکلى که صورت گیرد صحیح است، و احوط آن است که بر زمین انجام گیرد،و اگر بتواند باید مانند سجده نماز بر هفت عضو سجده کند،و پیشانى را بر آنچه سجده نماز بر آن صحیح است بگذارد،و بهتر آن است که بر خلاف سجده نماز دستها را بر زمین بخواباند، و شکم را به زمین برساند،و مستحبّ است اول پیشانى را بر زمین گذارد،سپس طرف راست صورت را،آنگاه جانب چپ را و دوباره‏ پیشانى را بر زمین گذارد.به همین خاطر این حالت را«دو سجده شکر»مى‏گویند.و ظاهرا بدون گفتن ذکر هم صورت مى‏گیرد،و مستحبّ‏ است که در این سجده ذکر بگوید،و بهتر آن است که ذکرها و دعاهایى را که در چند سطر بعد ذکر خواهد شد بخواند،و مستحبّ است این سجده را طول دهد،

تعقیب نماز ظهر

به دنبال نماز ظهر-چنان‏که در کتاب مصباح المتهّجد آمده،بگو:

لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ الْعَظِیمُ الْحَلِیمُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْغَنِیمَهَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَهَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ اللَّهُمَّ لا تَدَعْ لِی ذَنْبا إِلا غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّا إِلا فَرَّجْتَهُ وَ لا سُقْماً إِلا شَفَیْتَهُ وَ لا عَیْباً إِلا سَتَرْتَهُ وَ لا رِزْقاً إِلا بَسَطْتَهُ وَ لا خَوْفاً إِلا آمَنْتَهُ وَ لا سُوءاً إِلا صَرَفْتَهُ وَ لا حَاجَهً هِیَ لَکَ رِضاً وَ لِیَ فِیهَا صَلاحٌ إِلا قَضَیْتَهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ،

معبودى جز خدا نیست خداى بزرگ بردبار معبودى جز خدا نیست پروردگار عرش آن پروردگار کریم،ستایش ویژه خداى پروردگار جهانیان است.خدایا از تو میخواهم مرا موفق به انجام موجبات رحمت خویش و اسباب آمرزش خویش بگردانى و بهره‏مندى از هر کار نیک و سلامت از هر کار بدى را از تو می طلبم.خدایا!بر من گناهى مگذار،جز آنکه بیامرزى و اندوهى منه جز آنکه از دلم بردارى و نه دردى مگر آنکه شفا دهی و نه عیبى مگر آنکه بپوشانى و نه رزقى مگر آنکه گسترده‏ سازى و نه ترسى جز اینکه مرا از آن ایمنى دهى و نه پیش‏آمد بدى مگر آنکه آن را برگردانی و نه حاجتى که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است مگر اینکه روا کنى اى مهربان‏ترین مهربانان،

آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ و میگویى ده مرتبه بِاللَّهِ اعْتَصَمْتُ وَ بِاللَّهِ أَثِقُ وَ عَلَى اللَّهِ أَتَوَکَّلُ پس میگویى اللَّهُمَّ إِنْ عَظُمَتْ ذُنُوبِی فَأَنْتَ أَعْظَمُ وَ إِنْ کَبُرَ [کَثُرَ] تَفْرِیطِی فَأَنْتَ أَکْبَرُ وَ إِنْ دَامَ بُخْلِی فَأَنْتَ أَجْوَدُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی عَظِیمَ ذُنُوبِی بِعَظِیمِ عَفْوِکَ وَ کَثِیرَ تَفْرِیطِی بِظَاهِرِ کَرَمِکَ وَ اقْمَعْ بُخْلِی بِفَضْلِ جُودِکَ اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ

دعایم را مستجاب‏ کن اى پروردگار جهانیان. و ده مرتبه میگویى: به ریسمان خدا چنگ میزنم و بر خدا توکل میکنم و به خداوند اعتماد مینمایم بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است تو بزرگترى،و اگر کوتاهى در بندگیام بزرگ است تو بزرگتری و اگر همواره بخل میورزم تو بخشنده‏ترى.خدایا بزرگى گناهانم را به بزرگى گذشتت،و بسیارى کوتاهیام‏ را به بزرگوارى آشکارت بیامرز و بخل مرا با جود سرشارت ریشه کن نما.بار الها!هر نعمتى که در دست ماست از سوى توست،معبودى جز تو نیست،از تو آمرزش میخواهم و به سوى تو باز میگردم.