تشیع جنازه

و مستحبّ است نمازگزاران بر جاى خود بایستند، به خصوص پیشنماز تا جنازه را بردارند، و در روایتى وارد شده: پس از فارغ شدن از نماز بگوید: ربّنا اتنا فى الدّنیا حسنه و فى الاخره حسنه و قنا عذاب النّار.
از حضرت صادق علیه السّلام نقل شده: برادران مؤمن را از مردن او خبر دهند، تا بر جنازه او حاضر شوند، و بر او نماز بخوانند، و برایش استغفار کنند، که میّت و همه آنان ثواب ببرند.
در حدیث حسن از حضرت صادق علیه السّلام نقل شده: چون مؤمن را در قبر میگذارند، او را ندا میکنند: اول عطایى که به تو دادیم بهشت است، و اول عطایى که به تشییع کنندگان جنازه تو دادیم آمرزش گناهان ایشان است.
و در حدیث دیگرى فرمود: اول تحفه اى که در قبر به مؤمن میدهند آن است که هرکس را همراه جنازه او بوده میآمرزند.
و در حدیث دیگرى فرمود: هرکه جنازه مؤمنی را همراهى کند، تا او را دفن کنند، حق تعالى در قیامت هفتاد فرشته بر او میگمارد، که او را همراهى کنند، و برایش از قبر تا جایگاه حساب استغفار نماید.
و فرمود: هرکه یک طرف جنازه را بگیرد، بیست وپنچ گناه کبیره اش آمرزیده میشود و اگر چهار طرف از گناهانش خارج میشود، و باید جنازه را چهار نفر بردارند، و براى کسیکه تشییع جنازه میکند، بهتر است اول دست راست میّت را که جانب چپ جنازه است به دوش راست خود بردارد، سپس پاى راست میّت را باز به دوش راست بردارد، آنگاه از پشت جنازه برود، و پاى چپ میّت را به دوش چپ بردارد، سپس دست چپ میّت را که جانب راست جنازه است به دوش چپ بردارد، و اگر بار دیگر بخواهد چهار گوشه تابوت را بگیرد، از پیش جنازه نرود، بلکه از جانب پشت جنازه بازگردد، و باز همان روش عمل کند.
و اکثر علما بر عکس گفته اند، اول ابتدا به دست راست جنازه، سپس به پاى راست، آنگاه به پاى چپ، سپس به دست چپ، و موافق احادیث معتبر صورت اول بهتر است، و اگر هر دو صورت را بجا آوردند بهتر میباشد، و افضل آن است که دنبال جنازه، یا پهلوها راه رود نه پیش جنازه، و ظاهر اکثر احادیث آن است که اگز جنازه مؤمن باشد، جلوى آن راه رفتن خوب است، و در جنازه آن که خلاف مذهب اهل بیت است خوب نیست، زیرا ملائکه او را به عذاب استقبال میکنند، و سواره رفتن دنبال جنازه مکروه است.

حنوط و نماز میت

علاّمه مجلسى و زاد المعاد آنچه را که خلاصه اش این است فرموده: این نماز بر همه مسلمانان که آگاه به فوت شخصى شوند واجب است، و اگر یک نفر از آنان بخواند، از دیگران ساقط میشود.
و خواندن نماز بر مرده شیعه اثنى عشرى که بالغ باشد بدون خلاف در بین علما واجب است، و اشهر اقوى آن است که بر طفلى که شش سالش تمام شده خواندن نماز واجب است، و ظاهرا به قصد قربت میتوان اکتفا کرد.
و کمتر از شش ماهه را اگر زنده متولّد شده باشد بعضى مستحبّ دانسته اند و بعضى بدعت، و احوط نماز نخواندن است.
و سزاوارترین مردم به نماز میّت بنابر مشهور وارث اوست، و شوهر به همسر خود اولى است، و واجب است نمازگزار رو به قبله بایستد، و سر جنازه به جانب راست او باشد، درحالیکه میّت را به پشت خوابانده باشند، و در این نماز طهارت از حدث شرط نیست، و جنب و حائض، و بیوضو میتوانند این نماز را بخوانند، و مستحبّ است با وضو باشد، و اگر آب نباشد، یا مانعى داشته باشد، یا وقت تنگ باشد، مستحبّ است تیمم نماید.
و ظاهر بعضى احادیث است که بدون عذر نیز تیمم مستحبّ است و بنابر مشهور مستحبّ است امام جماعت برابر میان بدن مرد میّت، و روبروى سینه زن بایستد، و مستحبّ است کفش را از پا بیرون کند.
و واجب است نیّت نماز کنند.
و پنج تکبیر بگویند، و مستحبّ است، در هر تکبیر دستها را تا برابر گوش بالا ببرند، و مشهور آن است که پس از تکبیر اول بگوید: اشهد ان لا اله الاّ اللّه و اشهد انّ محمّدا رسول اللّه و پس از تکبیر دوم بگوید: صلّ على محمّد و ال محمّد و بعد از تکبیر سوم بگوید: اللّهمّ اغفر للمؤمنین و المؤمنات و بعد از تکبیر چهارم بگوید: الّلهمّ اغفر لهذا المیّت و تکبیر پنجم را بگویند، به این صورت نماز تمام و مجزى است.
و بنابر نظر مشهور، بهتر آن است که پس از نیت بگوید:

اَللَّهُ اَکْبَرُ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اللَّهُ وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً بَیْنَ یَدَىِ السّاعَهِ

خدا بزرگتر است.
و گواهى میدهم که معبودى جز خدا نیست، یگانه و بیشریک است.
و گواهى میدهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، که او را به حق، مژده دهنده و بیم دهنده پیشاپیش قیامت فرستاده.

سپس بگوید:

اللَّهُ اَکْبَرُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَاَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلى اِبْرهیمَ وَ آلِ اِبْرهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلى جَمیعِ الاَْنْبِیآءِ وَالْمُرْسَلینَ

خدا بزرک تر است.
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، و محمّد و خاندان محمّد را رحم کن، همانند برتر درود و برکت و رحمتى که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم نمودى، به درستى که تو ستوده و بزرگوارى، و بر همه پیامبران و فرستادگان درود فرست

سپس بگوید:

اَللَّهُ اَکْبَرُ اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ الاَْحْیآءِ مِنْهُمْ وَالاَْمْواتِ تابِعْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ اِنَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ اِنَّکَ عَلى کُلِّشَیْئٍ قَدیرٌ

خدا بزرگتر است، خدایا مردان و زنان مومن و مسلمان چه زنده و چه مرده از آنان را بیامرز، پیوند میان ما و آنها را به خیرات ، به درستی که تو اجابت کننده دعاهای ، به درستی که تو بر هر چیزی توانایی

سپس بگوید:

اللَّهُ اَکْبَرُ اَللّهُمَّ اِنَّ هذا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ اَمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فى اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسَّیئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرِ لَهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فى اَعْلا عِلِّیّینَ وَاخْلُفْ عَلى اَهْلِهِ فِى الْغابِرینَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

خدا بزرک تر است.
خدایا این بنده تو، و فرزند بنده تو، و فرزند کنیز توست نزد تو فرود آمده، و تو بهترین کسى هستى که نزد او فرود میآیند، خدایا ما از او جز خوبى نمیدانیم، و تو از ما درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاه قرارش ده، و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش به مهربانیات اى مهربان ترین مهربانان

سپس بگوید:

اللَّهُ اَکْبَرُ

خدا بزرگ تر است

و فارغ میشود، و اگر میّت زن باشد میگوید:

اَللّهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُکَ وَابْنَهُ عَبْدِکَ و انبنَهُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزوُلٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْها اِلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهامِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فى اِحْسانِها وَ اِنْ کانَتْ مُسیئهً فَتَجاوَزْ عَنْها وَاغْفِرْ لَها اَللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فى اَعْلا عِلِّییّنَ وَاخْلُفْ عَلى اَهْلِها فِى الْغابِرینَ وَارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

خدایا این کنیز تو و دختر بنده تو، و دختر کنیز توست، بر تو فرود آمده، و تو بهترین کسى هستى که بر او فرود میآیند، خدایا ما از او جز خوبى خبر نداریم، و تو از ما به او داناترى، خدایا اگر نیکوکار است بر نیکیاش بیفزا، و اگر بدکار است از او درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاهها قرارش ده و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش، و به مهربانیت به او رحم کن، اى مهربان ترین مهربانان.

و اگر میّت مستضعف باشد بگوید: اللّهم اغفر للّذین تابوا و اتّبعوا سبیلک و قهم عذاب الجحیم.
و اگر میّت طفل نابالغ باشد بگوید: الّلهمّ اجعله لابویه و لنا سلفا و فرطا و اجرا.

دعای عقیقه

بیست‏ و پنجم: روایت شده: وقت کشتن گوسفند عقیقه [گوسفندى که براى نوزاد و قربانی میکنند] این دعا را بخواند: بسم اللّه و باللّه، اللّهمّ عقیقه عن فلان (نام او را بگوید) لحمها بلحمه، و دمها بدمه و عظمها بعظمه، اللّهمّ اجعلها وقاء لال محمّد علیه و اله السّلام.
و در حدیث دیگرى فرمود که این دعا را بخواند:

یا قَوْمِ اِنّى بَرىٌ مِمّا تُشْرِکُونَ اِنّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ حَنیفاً مُسْلِماً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ اِنَّ صَلوتى وَ نُسُکى وَ مَحْیاىَ وَ مَماتى لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ لا شَریکَ لَهُ وَ بِذلِکَ اُمِرْتُ وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ اَللّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَاللَّهُ اَکْبَرُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلانِ بْنِ فُلانٍ

اى قوم از آنچه شما شریک خدا قرار میدهید بیزارم، من متوجه نمودم رویم را به جانب کسیکه آسمانها و زمین را آفرید با خلوص و از سر تسلیم، و من از شرک ورزان نیستم.
به درستى که نمازم‏ و عبادتم و زندگیام و مرگم براى خداست، پروردگار جهانیان، شریکى ندارد، به این حقیقت امر شدم و من از مسلمانانم، خدایا از تو و براى تو، به نام تو و به تو، و خدا بزرگ‏تر است، خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، و از فلان فرزند فلان بپذیر.

و نام فرزند را بگوید سپس ذبح کند.

دعای مطالعه

نوزدهم: و نیز در خلاصه الاذکار آمده وقت مطالعه بخواند:

اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

خدایا مرا بیرون آور از تاریکی های وهم، و به نور فهم گرامی ام بدار، خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا، و خزانه‏ هاى علومت را بر ما باز کن به مهربانی ات اى مهربان‏ترین مهربانان.

جهت خواب دیدن پیغمبر یا امامان(ع) یا والدین یا یکی از اموات

شانزدهم: شیخ کفعمى در کتاب «مصباح» و محدّث فیض در خلاصه الأذکار فرموده: در بعضى از کتب اصحاب امامیه‏ دیدم، هرکه خواسته باشد یکى از پیامبران و امامان یا یکى از مردمان، یا والدین خود را، در خواب ببیند سوره‏های شمس و لیل و قدر و

قل یا ایّها الکافرون

و سوره اخلاص و معوّذتین [ناس و فلق] را بخواند، سپس صد مرتبه سوره اخلاص را بخواند، و بر پیامبر و خاندانش صد مرتبه صلوات بفرستد، و با وضو به طرف راست بخوابد، هرکه را اراده کرده ان شاء اللّه‏ خواهد دید و با او هرچه بخواهد سخن خواهد گفت: و در نسخه دیگرى دیدم که این عمل را در هفت شب بجا آورد، پس از آن‏که این دعا را بخواند:

اَللّهُمَّ اَنْتَ الْحَىُّ الَّذى لایُوصَفُ وَالاْیمانُ یُعْرَفُ مِنْهُ مِنْکَ بَدَتِ الاَْشْیاءُ وَ اِلَیْکَ تَعُودُ فَما اَقْبَلَ مِنْها کُنْتَ مَلْجَاَهُ وَ مَنْجاهُ وَ ما اَدْبَرَ مِنْها لَمْ یَکُنْ لَهُ مَلْجَاءٌ وَلامَنْجامِنْکَ اِلاّ اِلَیْکَ فَاَسْئَلُکَ بِلا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ وَ اَسْئَلُکَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَ بِحَقِّ حبیبِکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ سَیِّدِ النَّبِیّینَ وَ بِحَقِّ عَلىٍّ خَیْرِ الْوَصِیّینَ وَ بِحَقِّ فاطِمَهَ سَیِّدَهِ نِسآءِ الْعالَمینَ وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ اللَّذَیْنِ جَعَلْتَهُما سَیِّدَىْ شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ السَّلامُ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُرِیَنى مَیِّتى فِى الْحالِ الَّتى هُوَ فیها

خدایا تو زنده‏اى هستى که وصف نشود، و ایمان از او باز شناخته شود، چیزها از تو آغاز شد، و به سوى تو باز میگردد، پس آنچه از آنها روى به تو کرد، تو پناهگاه و جاى نجاتش بودى، و آنچه از آنها از تو بازگشت، برایش پناهگاهی جاى نجاتى، از تو جز به سوى تو نیست، از تو میخواهم به حق «لا اله الاّ انت» و از تو میخواهم به حق بسم اللّه الرحمن الرحیم‏ و به حق حبیبت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) سرور پیامبران، و به حق على بهترین جانشیان، و به‏ حق فاطمه سرور بانوان جهانیان، و به حق حسن و حسین که هر دو را آقاى جوانان اهل‏ بهشت قرار دادى (که بر همه آنان درود و سلام) اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و نشان دهی مرده‏ام را در آن حالیکه او در آن است.

هفدهم: و نیز در کتاب «خلاصه» آمده است به نقل از برخى کتابها که یافتم در کتاب الاداب الحمیده تألیف محمّد بن جریر طبرى که حارث بن روح، از پدرش و او از جدّش نقل کرده: به فرزندان خود گفت: هرگاه امرى شما را اندوهگین ساخت پس شب را به سر نیاورد مگر در حالیکه پاک شد، و رختخواب و رو اندازش‏ پاک باشد، و زنى با او نباشد، پس بخواند هفت مرتبه: و الشمس، و هفت مرتبه: و اللیل، سپس بگوید: اللّهمّ اجعل لى من امرى هذا فرجا و مخرجا هرگاه این عمل را بجا آورد، شخصى در همان شب، یا شب سوم، یا پنجم، و گمان میکنم گفت: یا در شب هفتم در خواب او بیاید، و راه بیرون شدن از آن غصّه و اندوه را براى او بگوید.