تعقیبات مختصه نماز صبح

بدانکه تعقیب نماز صبح،بیش ار سایر نمازهاست،و احادیث در فضیلت خصوص این تعقیب بسیار است. از امیر مؤمنان علیه السّلام روایت شده:ذکر خدا بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب در بدست آوردن روزى،سرعت ‏بخش ‏تر از سفر کردن براى تجارت بر روى زمین است.

از حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه از طلوع صبح،تا طلوع‏ آفتاب،در مصلاّى[محلّ خواندن نماز]خود قرار گیرد،و به تعقیب مشغول باشد،خدا او را از آتش دوزخ برهاند.

از امام باقر علیه السّلام نقل شده:شیطان لشگر روز خویش را از طلوع صبح تا طلوع آفتاب منتشر مى‏ کند،و لشکر شب خویش را از غروب‏ تا بر طرف شدن حمره مغربیّه[سرخى موجود در افق مغرب]بنابراین،در این دو ساعت خدا را بسیار یاد کنید،که در این دو زمان، شیطان آدمى را از ذکر خدا غافل مى‏ کند.

به سند صحیح روایت شده که امام رضا علیه السّلام در خراسان،هنگامى که نماز صبح را به جاى مى‏ آوردند،تا طلوع آفتاب در مصلاّى خویش مى‏ نشستند،و مشغول تعقیب بودند،آنگاه کیسه چرمى براى‏ آن حضرت مى‏ آوردند،که در آن چند مسواک بود،به یک‏ یک آنها مسواک مى ‏کردند،سپس مقدارى کندر مى ‏جویدند، پس از آن قرآن تلاوت مى‏ کردند.

از حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه از طلوع صبح تا طلوع آفتاب مشغول‏ تعقیب باشد،ثواب حجّ براى او نوشه مى‏ شود.

در حدیث قدسى وارد شده:حق تعالى مى‏ فرماید:اى فرزند آدم‏ مرا پس از صبح یک ساعت،و پس از عصر یک ساعت یاد کن،تا همه کارهاى مهمّ تو را کفایت کنم.

اما تعقیبات مختصّ به صبح:

اول:ابن بابویه به سند معتبر،از امام باقر علیه السّلام روایت کرده:هرکه پس از نماز صبح هفتاد مرتبه از خدا طلب آمرزش مى ‏کنم ‏و بسوى او باز میگردم بگوید،خدا او را بیامرزد،هرچند در آن روز هفتاد هزار گناه مرتکب شود،و در روایت دیگرى‏ آمده است هفتصد گناه.

دوم: همچنین ابن بابویه به سند صحیح و سندهاى معتبر از امیر مؤمنان علیه السّلام روایت کرده: هرکه پس از نماز صبح یازده مرتبه سوره توحید را بخواند،در آن روز على‏رغم شیطان گناهى بر او نوشته نمى ‏شود در«بلد الأمین»از حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله روایت کرده:هرکه توحید را هر روز ده مرتبه بخواند،در آن روز هر مقدار شیطان‏ بکوشد که گناهى بر او نوشته شود نوشته نمى‏ شود.

سوّم:کلینى به سند صحیح از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکه‏ پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید:
ماشآءاللّهُ کانَ وَلاحَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ
آنچه خدا خواست شد،جنبش و نیرویى نیست مگر به خداى والاى بزرگ.
در آن روز هیچ مکروهى نبیند.این معنا را شیخ طوسى و دیگران نیز در کتب دعاى خویش ذکر کرده‏ اند.

فضیلت تعقیب

و چون از نماز فارغ شدى،شروع به خواندن تعقیب کن که تأکید و امر بسیار بر آن‏ شده،و حق تعالى فرموده:
فَاِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَاِلى رَبِّکَ فَارْغَبْ
زمانى که فراغت یافتى در عبادت بکوش،و به جانب پروردگارت رغبت کن.
در تفسیر این آیه روایت شده:چون از نماز فارغ شوى،خود را در دعا به زحمت انداز،و به سوى پروردگار خود میل کن، و حاجات خود را از او بطلب،و امیدت را از غیر او قطع کن.و از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده:هر کدام‏ از شما که از نماز فارغ شد،باید دستها را به سوى آسمان بلند کند،و خود را در دعا به سختى اندازد.از روایات استفاده مى‏شود، که تعقیب زیاد کننده روزى است،و مؤمن در نماز است،و ثواب نماز را دارد تا گاهى که مشغول به ذکر حق تعالى‏ است،و خواندن دعا پس از نماز واجب،بهتر از خواندن نماز مستحبّ است.علاّمه مجلسى رحمه اللّه فرموده:از کلمه‏ «تعقیب»ظاهر مى‏شود،که قرآن و دعا و ذکر وقتى متصّل به نماز است،عرفا تعقیب مى‏باشد،ولى بهتر آن است‏ که با وضو،و در حال نشستن رو به قبله باشد،و افضل در وقت خواندن تعقیب نشستن بر طریق تشهّد[یعنى متورکّا و بروى کفل] است،و در اثناى تعقیب به ویژه در تعقیب نماز شام سخن نگوید،و بعضى گفته‏اند:تمام شرایط نماز را در تعقیب‏ رعایت کنند،و ظاهر آن است که پس از نماز،به هر حالى که مشغول قرآن و ذکر و دعا باشد،ثوابى براى آن مقرّر است هر چند در حال راه رفتن انجام گیرد.مؤلف گوید:براى دین و دنیا،دعاهاى بسیار،از ائمه اطهار علیهم السّلام در تعقیب نمازها وارد شده،و چون اشرف عبادات بدنى نماز است،و تعقیبات روایت شده را،در تکمیل نمازها دخالتى بس عظیم است،و همچنین موجب بالا رفتن درجات،و فرو ریختن گناهان،و حصول خواسته‏ها،و حاجات‏ مى‏شود،به خاطر این دعاگو رسید،که قسمتى از آنها را در این رساله ذکر نمایم،و اکثر آن را از کتاب«بحار»و«مقباس» علاّمه مجلسى عطّر اللّه مرقده الشریف نقل مى‏کنم،پس مى‏گویم:تعقیبات بر دو قسم است:تعقیبات مشترک،و تعقیبات مختصّ