شرح دعای عرفه

شرح صفات ۲۱ گانه خداوند در فراز ابتدایی دعای عرفه

صفاتی که امام شهید و سیدالشهدا ‎علیه‎السلام در دعای عرفه برای خدا بیان می‎فرماید فقط به او اختصاص دارد، و احدی غیر از خدا صلاحیت توصیف‌شدن به این صفات را ندارد هرکس که باشد. اما این صفات عبارتند از:

۱ ـ «لیس لِقَضائهِ دافِعٌ».

الله، آن است که برای حکم و قضای او دفع کننده‎ای نیست.

احدی نیست که بتواند حکم آن ذات جامع جمیع صفات کمال را دفع کند. و ظاهراً به قرینه جمله بعد، مراد از قضا در اینجا قضا و حکمی است که بر نفی و نابودی و یا سلب نعمتی از کسی یا جامعه‎ای باشد هرچند در برابر مطلق قضا و حکم الهی، کسی نیست که بتواند عرض اندام نماید اما در اینجا به ملاحظه قرینه‎ای که ذکر شد مراد، این نوع خاص است.

و محتمل است مراد از قضا «موت» باشد که از مصادیق ظاهره یا اظهر مصادیق قضای الهی است و دعا و صدقه اصل آن را دفع نمی‎نماید هرچند فی‎الجمله دعا و صدقه چنانکه در حدیث است:

«الدّعاءُ یَرد القَضاء بعد ما اُبرِمَ اِبراماً» (۱)

ردّ قضا می‎نماید. که البته در این موارد نیز دافع حقیقی قضای الهی، خداست که ما در رساله «سرّالبداء» پیرامون مسأله تأثیر دعا و صدقه و امور دیگر در دفع بلا و طولانی شدن عمر یا کم شدن عمر یا وسعت رزق و امثال این امور، توضیحاتی داده‎ایم.

در اینجا فقط عرض می‎کنیم که به قضا و قدر الهی باید ایمان داشت چنانکه به تأثیر دعا، صدقه، صله رحم و امور دیگر نیز ایمان داریم اگر چه تفاصیل و ارتباطات کامل این امور و مخصوصاً قضا و قدر بر ما مخفی است و شاید فهم آن تفاصیل برای ما دشوار و بلکه غیرممکن باشد. ایمان به این امور، علاوه بر این که ایمان به واقعیات و نظامی است که خدا در عالم کون مقدّر و مقرّر فرموده است در استصلاح حال عبد و تربیت و تکمیل او نقش مؤثر دارد و بدون ایمان به این امور و عقیده به اختیار عبد وامر بین امرین، تربیت و تکمیل انسان میسّر نیست. همه این امور از جنبه عقیدتی از اسباب و ابزار تربیت بشر است که خداوند مقدّر فرموده است.

بشر می‌باید که در عین حالی که مختار است و اسباب و وسائل مادی را استخدام کرده و به کار می‎گیرد، به خدا اعتماد داشته باشد و همیشه از او کمک بخواهد و منصرف از او نباشد، و به فراهم بودن اسباب مغرور نگردد و غافل از خدا نشود که در بسیاری از موارد با اینکه انسان اسباب امری را فراهم می‎نماید و در نظرش حصول نتیجه قطعی است، ناگهان وضع بهم می‎خورد و نتیجه حاصل نمی‎شود و همه زحمت‌ها بی‎ثمر می‎گردد.

وگاهی هم به عکس، اسباب پیشامد سوئی فراهم می‎شود و انسان در سراشیبی سقوط قرار می‎گیرد و بیچاره می‎شود ناگهان عنایت غیبی به‎طور معجزه‎آسا او را نجات می‎دهد.

و سرّ بزرگی که در این جریان دیده می‎شود همان توجه بندگان به خداوند متعال است که اگر امور بر مجرای اسباب ظاهری بگردد و تخلف نپذیرد، مردم از عالم غیب و اسباب غیبیّه غافل می‎شوند. هریک از این دو جریان انسان را به خدا و عالم غیب متوجه می‎سازد و همه و هرکس این دو جریان را مکرر تجربه می‎کنند و از آن اگر روحشان بیمار نباشد خدا را می‎شناسند.

(بیشتر…)