تقسیم بندی احکام

در یک تقسیم کلی تمام احکام دینی را به دو دسته تقسیم کرده‌اند:
تکلیفی
وضعی
دسته اول: احکامی است که تکلیف و وظیفه انسان را در خصوص کارها مشخص می‌کند. مانند واجب بودن نماز و حرام بودن دروغ. به عبارت دیگر احکام پنج گانه: وجوب استحباب حرمت کراهت و اباحه را احکام تکلیفی گویند.
دسته دوم: احکامی است که وضعیت و کیفیت اشیا را در اعمال انسان مشخص می‌کند. مانند صحیح یا باطل بودن برخی از معاملات طهارت برخی اشیا و نجاست برخی دیگر

اقسام احکام تکلیفی
واجب: عملی است که انجام دانش لازم است و ترک آن عذاب دارد مانند نماز
حرام: عملی است که ترک آن لازم است و ارتکابش عذاب دارد مانند دروغ
مستحب: عملی است که انجام دادنش مطلوب است و ثواب دارد ولی ترک آن عذاب ندارد مانند تلاوت قرآن
مکروه: عملی که ترک آن مطلوب است و ثواب دارد و ارتکابش عذاب ندارد مانند لمس جلد قرآن بدون وضو
مباح: عملی که انجام دادن و ترک آن مساوی است یعنی نه عذاب دارد و نه ثواب مانند خوابیدن راه رفتن و بسیاری از اعمال
هر کدام از این احکام پنج گانه اقسامی دارد که در علم اصول فقه به آن پرداخته می‌شود.
اقسام حکم وضعی
غیر از احکام تکلیفی بقیه احکام را احکام وضعی می‌نامند مانند: طهارت ونجاست، صحت و بطلان ، مالکیّت، زوجیت و..
حکم وضعی به‌ علت اینکه غالباً موضوع و زمینه برای حکم تکلیفی می‌باشد به این اسم نامیده شده است به عنوان مثال مردی که قصد ازدواج با زنی را دارد آن زن نباید با مرد دیگری پیوند زوجیت داشته باشد در غیر این صورت ازدواج جدید صحیح نخواهد بود وهر گونه زندگی وارتباط زناشویی برای آن دو حرام است.در این مثال زوجیت حکم وضعی است که زمینه تحقق یافتن حکم تکلیفی حرمت می‌باشد.