حدیث روز

امام رضا علیه السلام

خَرَجَ عَلَینا أبو الحَسَنِ – یعنی الرِّضا علیه السلام – فی یومِ خَمسَهٍ وَعِشرینَ مِن ذی القَعدَهِ فَقالَ: صوموا؛ فإِنّی أصبَحتُ صائِماً. قُلنا: جُعِلنا فِداکَ، أیُّ یومٍ هُوَ؟ فقالَ: یومٌ نُشِرَت فیهِ الرَّحمَهُ ودُحیَت فیهِ الأَرضُ ونُصِبَت فیهِ الکَعبَهُ وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ علیه السلام .

– به نقل از محمّد بن عبد اللَّه صیقل – : … امام رضا علیه السلام در روز بیست و پنجم ذى‌‏قعده به میان ما آمد و فرمود : «[امروز را ]روزه بگیرید. من هم روزه هستم» . گفتیم : قربانت شویم! امروز چه روزى است؟ فرمود : «روزى است که در آن، رحمت منتشر شد و زمین، گسترش یافت (دحو الأرض)، و کعبه برپا شد، و آدم علیه السلام [به زمین‏] هبوط کرد» .

الکافی : ج ۴ ص ۱۴۹ ح ۴

وَ رُوِیَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی وَ أَنَا غُلَامٌ فَتَعَشَّیْنَا عِنْدَ الرِّضَا ع- لَیْلَهَ خَمْسَهٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَهِ فَقَالَ لَهُ لَیْلَهُ خَمْسَهٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَهِ وُلِدَ فِیهَا إِبْرَاهِیمُ ع‏ وَ وُلِدَ فِیهَا عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ع وَ فِیهَا دُحِیَتِ الْأَرْضُ مِنْ تَحْتِ الْکَعْبَهِ فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَمَنْ صَامَ سِتِّینَ شَهْراً.

وَ رُوِیَ‏ أَنَّ فِی تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ‏ مِنْ ذِی الْقَعْدَهِ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْکَعْبَهَ وَ هِیَ أَوَّلُ رَحْمَهٍ نَزَلَتْ فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَفَّارَهَ سَبْعِینَ سَنَهً.

وَ رَوَى الْحَسَنُ بْنُ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ- لِلْمُسْلِمِینَ عِیدٌ غَیْرُ الْعِیدَیْنِ قَالَ نَعَمْ یَا حَسَنُ وَ أَعْظَمُهُمَا وَ أَشْرَفُهُمَا قَالَ قُلْتُ لَهُ فَأَیُّ یَوْمٍ هُوَ قَالَ هُوَ یَوْمٌ نُصِبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَماً لِلنَّاسِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ أَیُّ یَوْمٍ هُوَ قَالَ إِنَّ الْأَیَّامَ تَدُورُ وَ هُوَ یَوْمُ ثَمَانِیَهَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّهِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا یَنْبَغِی لَنَا أَنْ نَصْنَعَ فِیهِ قَالَ تَصُومُهُ یَا حَسَنُ وَ تُکْثِرُ فِیهِ الصَّلَاهَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ ع وَ تَبَرَّأُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ ظَلَمَهُمْ حَقَّهُمْ فَإِنَّ الْأَنْبِیَاءَ ع کَانَتْ تَأْمُرُ الْأَوْصِیَاءَ بِالْیَوْمِ الَّذِی کَانَ یُقَامُ فِیهِ الْوَصِیُّ أَنْ یُتَّخَذَ عِیداً قَالَ قُلْتُ مَا لِمَنْ صَامَهُ مِنَّا قَالَ صِیَامُ سِتِّینَ شَهْراً وَ لَا تَدَعْ صِیَامَ یَوْمِ سَبْعَهٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ فَإِنَّهُ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أُنْزِلَتْ فِیهِ النُّبُوَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ ص وَ ثَوَابُهُ مِثْلُ سِتِّینَ شَهْراً لَکُمْ.

من لا یحضره الفقیه، ج‏۲، ص: ۹۰ و ۹۱

---

و از حسن بن علىّ وشّاء روایت شده است که گفت: من در زمان کودکى با پدرم در شب بیست و پنجم ذى القعده شام را نزد حضرت رضا علیه السّلام صرف کردیم، آن حضرت به پدرم فرمود: شب بیست و پنجم ذى القعده شبى است که ابراهیم و عیسى بن مریم علیهما السّلام در آن شب متولّد شده‏اند، و در آن شب زمین از زیر کعبه گسترش یافته است، پس کسى که روز آن را روزه بدارد، به مانند کسى است که شصت ماه روزه داشته باشد.

و روایت شده است که خداى عزّ و جلّ کعبه را در بیست و نهم ذى القعده نازل ساخته است، و آن نخستین رحمتى است که نازل شده است، پس کسى که آن روز را روزه بدارد، روزه‏اش کفّاره هفتاد سال است.

و حسن بن راشد روایت کرده است، که به امام صادق علیه السّلام معروض داشتم: فدایت شوم، آیا براى مسلمین جز آن دو عید عیدى هست؟ فرمود:

آرى، اى حسن، و آن عید اعظم و اشرف از آن دو عید است. راوى گوید: به آن حضرت عرض کردم: آن کدام روز است؟ فرمود: همان روزى که امیر مؤمنان‏ علیه السّلام براى مردم بعنوان شاخص حقّ تعیین شد.

راوى گفت: گفتم: فدایت شوم، آن کدام روز است؟ فرمود: روزها گردش مى‏کند، و آن، روز هجدهم از ذى الحجّه است، گفت: گفتم: فدایت شوم، در آن روز چه کارى براى ما سزاوار است که بجا آوریم؟ فرمود: کار سزاوار این است که آن روز را روزه بدارى، و صلوات بسیار بر محمّد و اهل بیتش نثار کنى و از کسانى که در حقّ ایشان ستم کرده‏اند به سوى خداى عزّ و جلّ بیزارى بجوئى، زیرا که پیامبران، اوصیاء خود را در باره روزى که وصىّ در آن روز منصوب مى‏شد امر مى‏کردند تا آن روز را عید بگیرند گوید: گفتم: اجر کسى از ما که آن روز را روزه بدارد چیست؟ فرمود: اجر شصت ماه روزه داشتن. و روزه روز بیست و هفتم رجب را وامگذار، زیرا که آن همان روزى است که نبوّت در آن روز بر محمّد صلّى اللَّه علیه و آله نازل شد، و ثواب آن براى شما با شصت ماه برابر است.

من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفارى، على اکبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر، ج‏۲، ص: ۴۱۰

حدیث روز

روز دحو الارض و سفارش امام رضا علیه السلام

:امام رضا علیه السلام 

صوموا؛ فإِنّی أصبَحتُ صائِماً…. یومٌ نُشِرَت فیهِ الرَّحمَهُ، ودُحیَت فیهِ الأَرضُ، ونُصِبَت فیهِ الکَعبَهُ، وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ علیه السلام.

[امروز را] روزه بگیرید. من هم روزه هستم»… [امروز] «روزى است که در آن، رحمت منتشر شد و زمین، گسترش یافت، و کعبه برپا شد، و آدم علیه السلام [به زمین‏] هبوط کرد» .

الکافی : ج ۴ ص ۱۴۹ ح ۴ ، حکمت نامه رضوی ج ۳ ص ۱۶۲

  

شب نیمه ماه ذی القعده

شب مبارکی است و خداوند متعال نظر رحمت می فرماید بر بندگان خود و روایت نبوی در این زمینه داریم که مضمون آن چنین است: کسی که در این شب نیمه ماه ذی القعده به طاعت حق تعالی مشغول باشد برای او باشد اجر صد نفر روزه داری که ملازم شب باشد در این شب عظیم هر که حاجتی از خداوند متعال طلب کند به او اعطا خواهد شد ان شاء الله.

دحو الارض

روز بسیت و پنجم یکى از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است و در روایتى روزه‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفّاره هفتاد سالست و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبات بسر آورد از براى او عبادت صد سال نوشته شود و از براى روزه‏دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند و این روزى است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاریست و از براى این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دُو عمل وارد است:

۱- نمازی ‏که در کتب شیعه قُمیّین روایت شده و آن دو رکعت است در وقت چاشت در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند :

لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلىِّ الْعَظیمِ‏

پس دعا کند و بخواند: یا مُقیلَ العَثَراتِ اَقِلْنى‏ عَثْرَتى‏، یا مُجیبَ‏ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتى‏، یا سامِعَ الْأَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتى‏،وَارْحَمْنى‏ وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتى‏ وَما عِنْدى‏، یا ذَاالْجَلالِ وَالْأکْرامِ.

۲- خواندن این دعا است که شیخ در مصباح فرموده مستحبّ است خواندن آن :

اَللّهُمَ‏ داحِىَ الْکَعْبَهِ، وَفالِقَ الْحَبَّهِ وَصارِفَ اللَّزْبَهِ، وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ، اَسْئَلُکَ فى‏ هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیَّامِکَ الَّتى‏ اَعْظَمْتَ حَقَّها،

وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها،وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَهً، وَاِلَیْکَ ذَریعَهً، وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسیعَهِ،

اَنْ تُصَلِّىَ عَلى‏ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْمیثاقِ الْقَریبِ یَوْمَ‏ التَّلاقِ، فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ، وَداعٍ اِلى‏ کُلِّ حَقٍ‏ّ،

وَعَلى‏ اَهْلِ بَیْتِهِ الْاَطْهارِ الْهُداهِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، وَوُلاهِ الْجَنَّهِ وَالنَّارِ، وَاَعْطِنا فى‏ یَوْمِنا هذا مِنْ عَطآئِکَ الَْمخْزُونِ غَیْرَ مَقْطوُعٍ وَلا مَمْنوُعٍ،

تَجْمَعُ لَنا بِهِ‏ التَّوْبَهَ وَحُسْنَ الْأَوْبَهِ، یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَاَکْرَمَ مَرْجُوٍّ، یا کَفِىُّ یا وَفِىُّ، یا مَنْ لُطْفُهُ خَفِىٌّ، اُلْطُفْ لى‏ بِلُطْفِکَ، وَاَسْعِدْنى‏ بِعَفْوِکَ،

وَاَیِّدْنى‏ بِنَصْرِکَ، وَلا تُنْسِنى‏ کَریمَ ذِکْرِکَ بِوُلاهِ اَمْرِکَ، وَحَفَظَهِ سِرِّکَ، وَاحْفَظْنى‏ مِنْ‏ و شَوایِبِ الدَّهْرِ اِلى‏ یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ،

وَاَشْهِدْنى‏ اَوْلِیآئَکَ خُرُوجِ نَفْسى‏، وَحُلوُلِ رَمْسى‏، وَانْقِطاعِ عَمَلى‏، وَانْقِضآءِ اَجَلى‏، اَللّهُمَّ وَاذْکُرْنى‏ عَلى‏ طوُلِ الْبِلى‏،

اِذا حَلَلْتُ بَیْنَ اَطْباقِ الثَّرى‏،وَنَسِیَنِى النَّاسوُنَ مِنَ الْوَرى‏، وَاَحْلِلْنى‏ دارَ الْمُقامَهِ، وَبَوِّئْنى‏ مَنْزِلَ‏ الْکَرامَهِ، وَاجْعَلْنى‏ مِنْ مُرافِقى‏ اَوْلِیآئِکَ،

وَاَهْلِ اجْتِبآئِکَ وَاصْطِفآئِکَ، وَبارِکْ لى‏ فى‏ لِقآئِکَ، وَارْزُقْنى‏ حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلوُلِ الْأَجَلِ، بَریئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسوُءِ الْخَطَلِ،

اَللّهُمَّ وَاَوْرِدْنى‏ حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ، وَاسْقِنى‏ مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً، لا اَظْمَأُ بَعْدَهُ وَلا اُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَلا عَنْهُ اُذادُ،

وَاجْعَلْهُ لى‏ خَیْرَ زادٍ، وَاَوْفى‏ میعادٍ یَوْمَ یَقوُمُ الْأَشْهادُ، اَللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَهَ الْأَوَّلینَ وَالْآخِرینَ، وَبِحُقوُقِ اَوْلِیآئِکَ الْمُسْتَاْثِرینَ،

اَللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعآئِمَهُمْ، وَاَهْلِکْ‏ واَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ، وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ، وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ، وَضَیِّقْ‏ عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ،

وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ، اَللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ‏ اَوْلِیآئِکَ، وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَاَظْهِرْ بِالْحَقِّ قآئِمَهُمْ، وَاجْعَلْهُ‏ لِدینِکَ مُنْتَصِراً،

وَبِاَمْرِکَ فى‏ اَعْدآئِکَ مُؤْتَمِراً، اَللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَهِ النَّصْرِ، وَبِما اَلْقَیْتَ اِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فى‏ لَیْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِماً لَکَ حَتّى‏ تَرْضى‏،

وَیَعوُدَ دینُکَ بِهِ وَعَلى‏ یَدَیْهِ جَدیداً غَضّاً، وَیَمْحَضَ الْحَقَ‏ مَحْضاً، وَیَرْفُِضَ الْباطِلَ رَفْضاً، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلى‏ جَمیعِ آبائِهِ،

وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَاُسْرَتِهِ، وَابْعَثْنا فى‏ کَرَّتِهِ، حَتّى‏ نَکوُنَ فى‏ زَمانِهِ‏ مِنْ اَعْوانِهِ، اَللّهُمَّ اَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ، وَاَشْهِدْنا اَیَّامَهُ،

وَصَلِّ عَلَیْهِ، [على‏ مُحَمَّد] وَارْدُدْ اِلَیْنا سَلامَهُ، وَالسَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ‏] وَرَحْمَهُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ.

و بدانکه میرداماد رحمه الله در رساله اربعه ایّام خود در بیان اعمال روز دَحْوُالارض فرموده که زیارت حضرت امام رضاعلیه السلام در این روز افضل اعمال مستحبّه وآکَدِ آداب مَسْنُونه است و همچنین زیارت آن حضرت در روز اوّل ماه رجب الفرد نیز به غایت مؤکّد و مَحْثُوثٌ عَلَیْهِ است.