وقف در اسلام

در باب حقوق اسلامی برآن شدیم که تا آنجا که امکان دارد مباحثی را در باب حقوق اسلامی و مشترکات آن با قانون و حقوق قضائی کشور بیان داریم و با توجه به اهمیت موضوع «وقف» و فراوانی آن در جامعه امروز و عدم اطلاع کافی از قوانین شرعی و حقوقی آن، به عنوان اولین مطلب به شرح و بررسی آن می‌پردازیم. برای آغاز به ذکر مقدمه‌ای از جایگاه وقف در اسلام اکتفا می‌کنم.
صدقات جاریه و به خصوص وقف، یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه های انفاق است، که موجب می شود تا برای همیشه زمان آثار و خیرات بخشش مال و کمک به مردم به ویژه محرومان و نیازمندان، شامل حال واقف شده، از بهره های معنوی و اخروی آن سود برد. در میان انواع روش ها و شیوه های انفاق و بخشش و خرج مال در راه خداوند، شیوه ای همچون وقف، حائز خیر و برکت بسیار و همیشگی، برای واقف و مردم است
تعریف وقف
وقف را چنین تعریف کرده‌اند: منعفت حاصل از چیزی را در راه بخصوصی خرج کردن.
درقانون مدنی کشور ما در ماده ۵۵ به تعریف وقف پرداخته است. طبق این ماده: وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود.
در مفاهیم حقوقی تنها چیزی مال تلقی می‌شود که برای صاحب آن مالیت و ارزش داشته باشد و بتوان از آن سود و منفعت برد. تسبیل به معنای صرف کردن در راه خدا است.
وقف در اسلام ثواب بسیاری دارد و پس از مرگ، به عنوان صدقه دایماً به شخص وقف‌کننده می‌رسد.
ائمه اطهار علیهم اسلام خود در اجرای سنت وقف پیشقدم بودند؛ امام علی علیه السلام چاه‌ها و باغ‌های بسیاری را که به دست خود احداث فرموده بود، در راه خدا و مسلمانان وقف کرد. برخی از این چاه‌ها هنوز در کشور عربستان با عنوان «آبار علی» (چاه‌های علی) شناخته می‌شود و مورد استفاده است.
رفع بسیاری از نیازمندی‌های مستمندان و گشوده شدن بسیاری از گره های اقتصادی با سنت وقف، عملی است
در اینجا یادآوری کلامی گرانسنگ از میان سخنان و تأکیدات بسیاری که پیامبر بزرگ اسلام در زمینه ترغیب و تشویق مؤمنان به انفاق داشته اند مناسب به نظر می رسد
پیامبر اکرم (ص)می فرمایند: با مردن انسان طومار زندگی او پیچیده شده و برای همیشه ارتباط او با دنیا قطع می گردد، مگر سه گروه:
• دانشمندی که اثری علمی برای هدایت مردم، از خود به یادگار گذاشته باشد.
• صدقات و خیرات مستمری که مردم، به آنها سود برند، از کسی باقی مانده باشد.
• فرزند صالح و نیک کرداری که پدر و مادر را به دعای خیر یاد کنند.
حسب تأکید پیامبر عظیم الشأن اسلام از همان آغاز، مسلمانان وقف را مورد عمل خود قرار دادند
در کتب تاریخ و حدیث آمده است اغلب صحابه پیغمبرصلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از خود موقوفاتی را به یادگار گذاشتند، تا آنجا که جابربن عبدالله انصاری می گوید: از یاران پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم کسی نبود که توانایی مالی داشته و چیزی را وقف نکرده باشد.

منابع:
۱.قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
۲. قانون مدنی در نظم حقوق کنونی دکتر ناصر کاتوزیان صفحه ۶۰
۳. تحریرالوسیله جلد ۲ ص ۶۲

برنامه گروه ج – ماه دوم

تاریخ ۲۷/۱۱/۹۰

روانخوانی: سوره هود از آیه ۶۰ الی ۹۰

احادیث: حدیث‌هایی از حضرت محمد(صلوات الله علیه)

حفظ آیات موضوعی و مفاهیم : قسمتی از آیه ۱۳۵ سوره نساء و قسمتی از آیه ۱۸۰ سوره اعراف

حضرت محمد(صلوات الله علیه):

مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ فِی‏ الْمِیزَانِ‏ أَثْقَلَ‏ مِنْ حُسْنِ الْخُلُق

هیچ چیز در ترازویِ عمل سنگین‏تر از خوشخوئى نیست.

بحار الانوار؛ ج: ۷۱ ؛ ص: ۳۸۶

دانلود

******

حضرت محمد(صلوات الله علیه):

أَقْرَبُکُمْ‏ مِنِّی‏ مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِه

روز قیامت، نزدیک‌ترین جایگاه به من از آن کسى است که اخلاقش از همه نیکوتر و براى خانواده‏اش سودمندتر باشد.

بحار الانوار ج:۷۱ ص: ۳۸۷

دانلود

******

فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ ﴿نساء – ۱۳۵﴾

از هواهای نفسانی پیروی مکنید که از حق منحرف می‌شوید.

بزرگ‌ترین گرفتاری انسان آن است که در زندگی خود دچار هوای نفس شود و به جای اینکه تابع دستورات دین باشد، از امیال و خواسته‌های نفسانی خود پیروی کند. نتیجۀ تلخ این پیروی آن است که انسان از حق منحرف می‌شود و انحراف از حق مساوی با خروج از دایرۀ دین و دوری از خداست.

دانلود

******

وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ﴿اعراف – ۱۸۰﴾

و خداوند را نام‌هاى نیکوست، پس او را با آن‌ها بخوانید.

ما هر موجودی را با نام‌ها و اوصاف او می‌شناسیم. خداوند متعال هم دارای اسماء و اوصاف نیکوست. و منظور از اسماء نیکو آن است که خداوند متعال دارای اوصاف کمالی است که هیج‌گونه نقص وجنبۀ عدمی در آن نیست و این گونه صفات تنها مختص به خداوند است و هیچ‌کس با او در این نام‌ها و اوصاف شریک نیست. حال که چنین است، ما موظف هستیم که در دعاهای خود؛ خدا را با این نام‌های نیکو بخوانیم.

دانلود

برنامه گروه ث – ماه دوم

[

تاریخ ۲۷/۱۱/۹۰

حفظ: مطففین

ترجمه: نماز

روانخوانی: سوره هود از آیه ۴۶ الی۷۱

احادیث: حدیث‌هایی از امام سجاد (ع) و امام صادق (ع)

حفظ آیات موضوعی و مفاهیم : آیه ۵۲ سوره نور و آیه ۴۶ سوره انفال

امام سجاد (علیه السلام):

أَشکُرُکُم لِلهِ أَشکَرُکُم للناسِ

سپاسگزارترین شما از خدا، سپاسگزارترینتان از مردم است

الکافی ۲/۹۹/۳۰

دانلود

******

امام جعفر صادق (علیه السلام):

مِن التّوَکُّل أَن لا تَخافَ مَعَ اللهِ غَیَرهُ

از نشانه توکل آن است که از کسی جز خدا نترسی.

بحارالأنوار ۷۱/۱۵۸/۷۵

دانلود

******

وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفائِزُون ﴿نور – ۵۲﴾

و کسانی که خدا و فرستادۀ او را فرمان بَرَند، و از خدا بترسند و از او پروا کنند، رستگارانند.

آیۀ شریفه حکم کلی به رستگارى کسانی است که فرمان خدا و رسول او را گردن نهند، و در باطن خداترس و در ظاهر تقواپیشه باشند. این افراد مؤمن حقیقى هستند و در دنیا و آخرت رستگار. و این قاعدۀ کلی است که تنها این افراد در همۀ امور زندگی خود اعم از دنیوی و اخروی پیروزند.

دانلود

******

وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُم وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِین

﴿انفال – ۴۶﴾

و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سُست شوید و صلابت شما از بین برود، و صبر کنید که خدا با شکیبایان است.

در این آیه چهار دستور داده شده است: اول و دوم فرمانبرداری از خدا و رسول او که باعث پیروزی و رستگاری در دنیا و آخرت است. سوم برحذربودن از نزاع و اختلاف که نتیجه آن ضعف اراده مسلمان و از بین رفتن صلابت آنهاست. چهارم دستور به صبر در مقابل سختی‌ها و مشکلات اجتماعی است که نتیجۀ آن یاری خداوند و آسان‌شدن مشکلات است. و حقیقت این چهار دستور؛ فرمان‌های طلایی برای فائق‌آمدن بر همۀ مشکلات اجتماعی است.

دانلود

برنامه گروه ت – ماه دوم

[

تاریخ ۲۷/۱۱/۹۰

حفظ: الیل

ترجمه:الضحی

روانخوانی: سوره یوسف از آیه ۲۶ الی ۳۷

حفظ آیات موضوعی و مفاهیم : آیه ۱۵۲ سوره بقره

فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ ﴿بقره – ۱۵۲﴾

پس مرا یاد کنید، تا شما را یاد کنم و سپاسگزار من باشید و مرا ناسپاسی نکنید

انسان هر نعمتی که دارد، از جانب خداست. بنابراین موظف است که همۀ نعمت‌ها را در جهتی که خداوند دستور داده است، مصرف کند. یاد خدا به معنای فرمانبرداری و بندگی خداست. بندگی و فرمانبرداری انسان موجب می‌شود که خداوند بندۀ خود را با افزون‌کردن نعمت یاد کند. نتیجۀ یاد خدابودن سپاسگزاری است و نتیجه غفلت از خدا، کفران نعمت است.

دانلود