رعایت شخصیت فقیر

یسع بن حمزه گوید: در مجلس امام رضا(علیه السلام) بودیم و با او صحبت مى کردیم و جمع فراوانى از مردم در آن مجلس حضور داشتند و از حلال و حرام الهى از آن حضرت سوال مى کردند که مردى بلند قامت و گندمگون وارد مجلس شد و به امام عرض کرد: السلام علیک یا بن رسول اللّه.

مردى از دوستداران شما و پدران و اجداد شما هستم، از سفر حج مى آیم و پولم را گم کردم و چیزى ندارم تا به وطنم برسم. اگر امکان دارد کمک کنید و مرا به وطنم برسانید، وقتى به مقصد رسیدم آنچه به من داده اید را از طرف شما صدقه مى دهم زیرا خود مستحق صدقه نیستم.

امام رضا(علیه السلام) به او فرمود: بنشین خداوند تو را مورد رحمت خویش قرار دهد.

آنگاه رو به مردم کرد و با آنان سخن مى گفت تا همه آنها به تدریج از مجلس بیرون رفتند و تنها من و سلیمان جعفرى و خیثمه و آن مرد مسافر ماندیم.

حضرت فرمود: آیا اجازه مى دهید من به درون خانه بروم؟

سلیمان عرض کرد: خداوند امر شما را مقدّم داشته است.

حضرت برخاست و وارد اتاقى شد و پس از مدتى بازگشت و دست خود را از بالاى در بیرون کرد و گفت: آن مرد مسافر خراسانى کجاست؟

او در جواب گفت: من اینجا هستم.

امام(ع) فرمود: این دینارها را بگیر و هزینه سفر کن. و لازم نیست از طرف من صدقه دهى، برو که نه من تو را ببینم و نه تو مرا مشاهده کنى. مرد مسافر پول را گرفت و رفت.

سلیمان به امام رضا(علیه السلام) عرض کرد: فدایت شوم عطا کردى و مهربانى فرمودى، اما چرا خود را به هنگام پول دادن نشان ندادى و از پشت در دست خود را بیرون آوردی؟

امام رضا(علیه السلام) فرمود:

ترسیدم ذلت و شرمندگى در خواست کردن را به هنگام برآوردن حاجتش در چهره او ببینم.

رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) فرمود:

پاداش کسى که کار نیکش را مى پوشاند برابر هفتاد حج است…

سفینه البحار، ج ۱، ص ۴۱۸و ۴۱۹

اعمال ماه ربیع الاول

روز اوّل :
۱- روزه . ۲- زیارت : مناسب است زیارت جناب رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم و امام امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در این روز
روز هشتم ؛
۱- حزن و اندوه از شهادت حسن عسکری علیه السّلام و عرض تسلیت به حضرت بقیه الله عجّل الله تعالی فرجه الشّریف : در این روز وفات امام ابی محمّد الحسن الزّکی العسکری علیه السّلام واقع گردیده و برای مراقب سزاوار است که در این روز، محزون و اندوهناک باشد بویژه از لحاظ این که صاحب مصیبت در آن روز، حجّت عصر و امام زمان او ارواح العالمین فداه و علیه و علی آبائه صلوات الله می باشد و به آنچه او را در نظر آید آن حضرت را زیارت کند و امام علیه السّلام را به آنچه مناسب داند تعزیت و تسلیت گوید؛
۲- آغاز امامت، ولایت و خلافت حضرت بقیه الله عجّل الله تعالی فرجه الشّریف : سپس به شکرانه ی خلافت امام علیه السّلام خدای را شکر گوید و از غیبت و دوری او اظهار تأثّر نماید و زمان ظهور و فوائدی که از آن عاید می گردد و انوار و خیرات و برکاتی که به مردم می رسد به یادآورد
۳- زیارت : مناسب است زیارت آن دو امام بزرگوار در این روز
روز نهم ؛
۱- در این روز تنها یک روایتی وارد شده که در آن هلاک (( دشمن خدا )) اتّفاق افتاده است. این روز، روز سرور شیعیان آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین می باشد. و بین شیعیان این امر مشهور گشته و هر چند سایر روایات موافق و مساعد با آن نیست لکن ممکن است که تقیه اقتضای تغییر وقت را نموده باشد. .
۲- روز اوّلِ امامت حضرت ولی عصر بقیه الله عجّل الله تعالی فرجه الشّریف  .

روز دهم ؛

تزویج رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم با{حضرت}خدیجه علیها السّلام در این روز صورت گرفت … .
روز دوازدهم : به روایتی ولادت حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم می باشد. همچنین در این روز پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در سال سیزدهم بعثت وارد مدینه شدند (و پس از ورود ایشان به مدینه ؛ هجرت ایشان،مبداء تاریخ اسلامی قرار گرفت)

روز هفدهم ؛

ولادت باسعادت و با برکت خاتم الأنبیاء حضرت محمّد بن عبدالله صلّی الله علیه و آله و سلّم می باشد و معروف آن است که ولادت با سعادتش در مکّه معظّمه در خانه ی خود آن حضرت واقع شده در روز جمعه در وقت طلوع فجر در عام الفیل در ایام سلطنت انوشیروان عادل. همچنین در این روز شریف در سال ۸۳ ه.ق ولادت با برکت حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام واقع شده است و باعث مزید فضل و شرافت این روز گردیده است  .
اعمال مهمّه در این روز ؛
۱- غسل .
۲- روزه : از برای آن فضیلت بسیار است و روایت شده هر که این روز را روزه بدارد ثواب روزه ی یک سال را خدا برای او می نویسد و این روز یکی از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است.
۳- زیارت : زیارت حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم و همچنین زیارت امام امیرالمؤمنین علیه السّلام .
۴- نماز : دو رکعت نماز که در هر رکعتی یک مرتبه حمد و ده مرتبه سوره قدر و ده مرتبه سوره اخلاص است، بگزارد و پس از نماز در محلّ نماز بنشیند و دعائی که روایت شده است بخواند : اَللَّهُمَّ اَنتَ حَی لاَ تَمُوتُ …
۵- تصدّق و خیرات : مسلمانان این روز را تعظیم بدارند و تصدّق و خیرات نمایند و مؤمنین را مسرور کنند و به زیارت مشاهد مشرّفه بروند.
۶- عید گرفتن : به آنچه موافق حقیقت عید است (عمل کند) یعنی به آنچه که در شرع وارد گشته نه آنچه خلاف مقرّرات شرع باشد همچنان که عادت و سنّت پاره ای از نادانان است که به لهو و لعب بلکه پاره ای از افعال حرام می پردازند.
منابع:

۱- مفاتیح الجنان

۲- المراقبات

آداب سفر

این باب مشتمل بر یک مقدّمه و چند فصل و یک خاتمه‏

مقدّمه:در بیان آداب سفر است‏ چون اراده سفر مى‏کنى،شایسته است،روز چهارشنبه،و پنجشنبه،و جمعه را روزه بدارى،و براى سفر کردن،روز شنبه،یا روز سه‏ شنبه یا روز پنجشنبه را اختیار کنى،و از سفر کردن در روز دوشنبه و چهارشنبه،و پیش از ظهر روز جمعه اجتناب کن و از سفر کردن در این ایام که در این نظم واقع شده بپرهیز:

هفت روزى نحسن باشد در مهى       زان حذر کن تا نیابى هیچ رنج

سه و پنج و سیزده با شانزده       بیست‏ویک با بیست‏وچهار و بیست‏وپنج

در بعضى از روایات نقل شده که در بیست‏ویکم ماه سفر کردن مطلوب است،و در روز هشتم و بیست ‏وسوم خوب نیست،عباس قمى در ایام محاق و در حالى که ماه در برج عقرب است به سفر مرو،و اگر در این اوقات براى سفر کردن ضرورتى پیش آمد،دعاى‏ سفر را بخوان و صدقه بده،آنگاه به سفر برو. روایت شده:مردى از اصحاب حضرت باقر علیه السّلام اراده سفر کرد و براى وداع خدمت آن جناب رسید،حضرت فرمود:پدرم‏ على بن الحسین علیهما السلام هرگاه اراده مى‏گرد که به سوى بعضى از املاک خود بیرون رود،سلامتى خود را از خدا به آنچه آسان بود مى‏خرید، یعنى به صدقه دادن به هرچه که ممکن بود و این عمل زمانى بود که پاى خویش را در رکاب مى‏گذاشت.و چون به سلام از سفر بازمى‏گشت،خدا را شکر مى‏کرد و به آنچه که ممکن بود صدقه مى‏داد،آن مرد حضرت را وداع گفت و رفت و آنچه را حضرت‏ فرموده بود بجا نیاورد،در نتیجه در مسیر سفر هلاک شد این خبر به حضرت باقر علیه السّلام رسید،حضرت فرمود:این مرد پند داده شد اگر مى‏پذیرفت.سزاوار است پیش از روى آوردن به سفر،غسل کنى،و اهل و عیال خود را گرد آورى،و دو ر کعت نماز بگذارى،و از خدا خیر خود را طلب نمایى و آیه الکرسى خوانده و حمد و ثانى الهى را بجا آورى،و بر رسول خدا و آلش‏ صلوات فرستى و بگویى:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ الْیَوْمَ نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ مَنْ کَانَ مِنِّی بِسَبِیلٍ الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَ الْغَائِبَ اللَّهُمَّ احْفَظْنَا بِحِفْظِ الْإِیمَانِ وَ احْفَظْ عَلَیْنَا اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا [اجْمَعْنَا] فِی رَحْمَتِکَ وَ لا تَسْلُبْنَا فَضْلَکَ إِنَّا إِلَیْکَ رَاغِبُونَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَ کَآبَهِ الْمُنْقَلَبِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ هَذَا التَّوَجُّهَ طَلَبا لِمَرْضَاتِکَ وَ تَقَرُّبا إِلَیْکَ [اللَّهُمَ‏] فَبَلِّغْنِی مَا أُؤَمِّلُهُ وَ أَرْجُوهُ فِیکَ وَ فِی أَوْلِیَائِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
خداى امروز به تو مى‏سپارم خودم و خاندانم و مال و فرزندانم و هرکه را به طریقى از من است، حاضر و غایبشان را.خدایا ما را به حفظ ایمان حافظ باش و از ما محافظت فرما.خدایا ما را در حمایت رحمتت‏ قرار ده،و فضلت را از ما مگیر،ما تنها به جانب تو راغبیم.خدایا از رنج سفر،و اندوه بازگشت، و بدى دیدار،در خاندان و مال و فرزند در دنیا و آخرت به تو پناه مى‏بریم‏ خدایا به تو رو مى‏کنم و در این رونمودن،خواستار خشنودى و تقرّب به سوى توام،پس مرا به آنچه از تو و اولیایت آرزو مى‏کنم،و امید دارم برسان،اى مهربان‏ترین مهربانان.
پس از این،خاندان خود را وداع کن، و بر در خانه بایست،و تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام را بخوان،و از پیش رو و طرف راست،و جانب چش سوره«حمد»و «آیه الکرسى»را قرائت کن و بگو:
اللَّهُمَّ إِلَیْکَ وَجَّهْتُ وَجْهِی وَ عَلَیْکَ خَلَّفْتُ أَهْلِی وَ مَالِی وَ مَا خَوَّلْتَنِی وَ قَدْ وَثِقْتُ بِکَ فَلا تُخَیِّبْنِی یَا مَنْ لا یُخَیِّبُ مَنْ أَرَادَهُ وَ لا یُضَیِّعُ مَنْ حَفِظَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ احْفَظْنِی فِیمَا غِبْتُ عَنْهُ وَ لا تَکِلْنِی إِلَى نَفْسِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
خداى رویم را متوجه تو کردم،و در حفظ تو قرار دادم خاندان و مالم،و آنچه که به من عطا فرمودى را من به تو اطمینان کردم،پس مرا محرومم مکن،اى که محرومم نمى‏کند کسى‏که او را اراده کرده است،و ضایع‏ نمى‏کند هرکه را او محافظت نماید،خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست،و مرا در آنچه از آن غایبم محافظت فرما،و مرا به خویشتن وامگذار اى مهربان‏ترین مهربانان.
سپس سوره«توحید»را یازده مرتبه بخوان،و سوره«قدر»و آیه الکرسى و سوره‏هاى(فلق)و(ناس)را قرائت‏ کن،پس با دست خود همه بدنت را مسح کن،و به هرچه میّسر باشد صدقه بده و بگو:
اللَّهُمَّ إِنِّی اشْتَرَیْتُ بِهَذِهِ الصَّدَقَهِ سَلامَتِی وَ سَلامَهَ سَفَرِی وَ مَا مَعِی اللَّهُمَّ احْفَظْنِی وَ احْفَظْ مَا مَعِیَ وَ سَلِّمْنِی وَ سَلِّمْ مَا مَعِیَ وَ بَلِّغْنِی وَ بَلِّغْ مَا مَعِیَ بِبَلاغِکَ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ.
خدایا من با این صدقه سلامت خود،و سفرم،و آنچه با من است را خریدم.خدایا مرا و آنچه با من است حفظ کن،مرا و آنچه با من است سالم بدار،و برسان مرا و آنچه با من است به رساندن‏ نیکوى زیبایت.
و عصایى از چوب درخت بادام تلخ با خود بردار،که روایت شده:هرکه به سفرى رود،و با خود عصاى بادام‏ تلخ بردارد،و این سوره(قصص)را بخواند: (و لمّا توجّه تلقأ مدیین) تا (و اللّه على ما نقول وکیل) خدا او را از هر حیوان درنده و از هر دزد ستمگر و از هر حیوان صاحب زهر،ایمن گرداند،تا به خانه خود بازگردد،و هفتادوهفت فرشته با او باشند،که تا به وطن برگردد و عصا را بگذارد،براى او طلب آمرزش کنند و مستحبّ است با عمامه بیرون روى،و سر عمامه را زیر گلو بگردانى.تا از دزد و غرغ شدن و سوختن آسیبى به تو نرسد،و کمى از تربت حضرت سید الشّهدا علیه السّلام را با خود بردار،و در وقت برداشتن چنین بگو:
اللَّهُمَّ هَذِهِ طِینَهُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام وَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ اتَّخَذْتُهَا حِرْزا لِمَا أَخَافُ وَ مَا لا أَخَافُ
خدایا این تربت قبر حسین(درود بر او باد)ولىّ تو و پسر ولىّ تو است،که آن را پناهگاه خود از آنچه مى‏ترسم و نمى‏ترسم قرار دادم.
و با خود انگشتر عقیق و فیروزه بردار،به ویژه انگشترى که عقیقش زرد باشد و یک طرفش منقوش به(ما شاء اللّه لا قوّه الاّ باللّه‏ استغفر اللّه)و طرف دیگرش(محمّد و على)باشد،

صدقه دادن به مسکین(در ماه رجب)

از حضرت رسول اکرم ^{صلّی الله علیه واله} پرسیدند:کسی بر اثر ضعف یا بیماری یا بانویی که نمیتواند روزۀ ماه رجب بگیرد چه کند تا به ثواب آن دست یابد؟

فرمودند: هر روز به اندازه یک گردهِ نان به مسکین صدقه بدهد.

سوگند به کسی که جانم به قبضه قدرت اوست، هر گاه کسی این گونه صدقه بدهد به ثواب روزۀ ماه رجب بلکه بیشتر دست می‌یابد،به گونه ای که اگر همه خلق از آسمانیان و زمینیان برای محاسبه ثوابش گرد هم آیند به محاسبه یک دهم فضیلت ها و درجات بهشتی آن راه نمی‌یابند.

(الامالی،صدوق،ص۵۳۹و۵۴۰)