نافله به کار مستحبی، کار نیکو، که بر انسان واجب نیست. اطلاق می شود. هم چنین به معنی نوه، غنیمت و عطاء نیز آمده است و در اصطلاح فقهاء: به نمازهای مستحبی در شرع مقدس اسلام نافله می گویند. بیشترین استعمال نافله در نمازهای مستحبّی است.
معنای اصطلاحی نافله اخصّ است و فقط شامل نماز مستحبّی می شود. ولی معنای لغوی اعّم است. هم شامل نماز مستحبّی و هم شامل غنیمت و عطاء می شود.  بین معنای لغوی و اصطلاحی عموم و خصوص من وجه است.

اهمیّت نافله

در دین اسلام تأکید فراوانی بر انجام نمازهای مستحبّی شده و ثوابهای فراوان برای آن منظور گردیده است. و در میان نمازهای مستحبّی نماز شب از فضیلت بیشتری برخوردار است. و در روایات رسیده از معصومین (ع) که نماز شب به خاطر عظمت شأن آن خداوند ثوابش را آشکار نکرده است.
روایات در مورد اهمیّت نافله فراوان از معصومین (ع) است که برای تبرّک چند نمونه ذکر می‌شود.
محمّد بن علی بن محبوب عن ابی عبدالله (ع):« إِیّاکم والکسل. إِنَّ رَبّکُم رحیمٌ یشکُر القلیل. إِنَّ الرَجُل لیصّلی رکعتین تطوّعاً یرید بِهما وجهُ اللهِ فیدخِله اللهُ بِهما الجَنّه»
امام صادق (ع) می‌فرمایند: بر شما باد دوری از تنبلی و کسلی! همانا پروردگار شما مهربان است. که چیز کم را سپاس و شکر می‌گوید. همانا مردی برای رضا و خشنودی خدا دو رکعت نماز مستحبّی بجا آورد خداوند به خاطر خواندن این دو رکعت مستحبّی او را داخل بهشت می‌کند.

مشروعیت نافله
ادله متعدّدی بر مشروعیّت آن دلالت دارد. روایات موجود در مورد نمازهای نافله که در کتب حدیثی فراوان است که به چند نمونه از آن اشاره می‌شود.
۱)بالاسناد عن فضیل بن یسار عن ابی عبدالله (ع) قال:
«الفریضهُ والنافلهُ احدی و خمسون رکعهً. منها رکعتان بعد العتدیهِ جالساً تعدّان برکعهٍ وهو قائمٌ الفریضهُ منها سبع عشره رکعهً والنافلهُ اربعُ و ثلاثون رکعهً»
«نمازهای واجب و نافله پنجاه و یک رکعت هستند. از نافله دو رکعت بعد از عشاء نشسته خوانده می‌شود و ایستاده بخواند یک رکعت محسوب می‌شود نمازهای واجب هفده رکعت می‌باشد. و نمازهای نافله سی و چهار رکعت می‌باشند».

۲)خود پیامبر (ص) و معصومین (ع) که در تاریخ نقل شده است.  نمازهای مستحبّی فراوان می‌خواندند و قول و فعل آنان برای ما حجّت است و این نافله خواندن آنان دلیل بر مشروعیّت نافله است.
محمد بن حسن از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند. که امام فرمودند:
«حضرت علی (ع) در آخر عمرش در هر روز و شب هزار رکعت نماز می‌خواندند»

در روایات وارد گشته که نمازهای نافله مانند سدی هستند که از نمازهای واجب محافظت می کنند یا موجب جبران نقائص نماز می گردند.
امام سجاد(ع) فرمودند: «حق تعالی تدارک خواهد فرمود نقصان نمازهایتان را به نمازهای نافله» (منتهی الامال، تاریخ امام سجاد(ع«
البته برخی از نمازهای مستحبی اثرات مخصوص به خودی نیز دارند مانند نماز شب که خواص متعددی در روایات برای آن بیان شده مانند تقویت ایمان و انس به خداوند، زیادی روزی، زیبایی چهره و… .
یا نماز جعفر طیار که برای برآورده شدن حاجت یا رفع مشکل خوانده می شود یا نماز شکر که موجب ازدیاد نعمت می گردد و طریقه بهره برداری کامل از نوافل همان شیوه ای است که خود معصومین(ع) به نسبت به انجام نوافل دستور داده اند، یعنی به هیچ وجه کمترین تغییری در آن ایجاد نکنیم.
تمام نمازهاى یومیه براى خود نماز نافلهاى دارند که به صورت دو رکعتى همانند نماز صبح خوانده مىشود .

نماز های نافله روزانه
نافله صبح: دو رکعت قبل از نماز صبح.
نافله ظهر : ۴ تا دو رکعتى قبل از نماز ظهر.
نافله عصر: ۴ تا دو رکعتى قبل از نماز عصر.
نافله مغرب: ۲ تا دو رکعتى بعد از نماز مغرب.
نافله عشا: یک دو رکعتى به صورت نشسته.

نافله شب : هشت رکعت است و وقت آن بعد از نیمه شب شرعی تا اذان صبح است .

طریقه خواندن نافله
نمازهای نافله مثل نماز صبح به صورت دو رکعتی خوانده می‌شوند همراه با تشهد و سلام . و می‌توان آن را هم نشسته و هم ایستاده خواند. ولی بهتر است نماز گزار دو رکعت نافله نشسته را یک رکعت حساب کند. مثلاً کسی که می‌خواهد نافله ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند شانزده رکعت بخواند.