عجله و شتابزدگی و پیامدهای آن

(عجله و شتابزدگی ) به عنوان یک خوی زشت و ناپسند – که در اعمال انسان به صورتهای گوناگون آشکار می شود – به این معنا است که انسان، پیش از فراهم شدن مقدمات انجام کار ، اقدام به انجام آن کند ، کاری که نتیجه آن چیزی جز شک یا انجام ناقص نخواهد بود .

بدان می ماند که انسان میوه را پیش از رسیدن و قابل استفاده شدن از درخت بچیند ، که نتیجه اش ضایع شدن میوه یا کم شدن فایده آن است یا اینکه قبل از آمادگی زمین ، بذر افشانی کند که نتیجه اش نابودی یا کاهش محصول خواهد بود .

عجول به افرادی گفته می شود که :

در گفتار و رفتار ، سؤال و درخواست ، دستپاچه اند و و صبر و حوصله لازم را برای رسیدن به مقصد ، از راه صحیح آن ندارند ، به همین دلیل اغلب گرفتار مشکلات و ناکامیها می شوند .

پیامدهای عجله و شتابزدگی

• اتلاف وقت و نیرو

         (عجله)، این خوی ناپسند ، / آثار ویرانگری در زندگی فردی و اجتماعی انسانها دارد . خسارتهایی که از این طریق ، دامان انسان را می گیرد ، فوق العاده زیاد است . از از جمله اینکه نیروها را به هدر می دهد و مانع رسیدن به مقصد می شود .

در(( محجه البیضاء)) حدیث جالبی نقل شده :

((هنگامی که حضرت مسیح متولد شد ، شیاطین نزد ابلیس آمدند و گفتند امروز بتها سرنگون شده اند مگر خبری واقع شده ؟ ابلیس گفت : آری ، حتما” حادثه مهمی روی داده است ، همینجا باشید تا من تحقیق کنم و باز گردم . ابلیس رفت و تمام اطراف زمین را گردش نمود و چیزی نیافت ، جز این که دید حضرت عیسی علیه السلام متولد شده و فرشتگان ، اطراف او حلقه زده اند . ابلیس برگشت و به شیاطین خود گفت : دیشب پیامبری متولد شده است . هیچ زنی باردار نشد و وضع حمل نکرد مگر اینکه من حاضر بودم ، جز این یکی و شما مأیوس باشید از این که بعد از این بت پرستی رونقی پیدا کند ؛ ولی برای گمراه ساختن فرزندان آدم ، از راه عجله و اعمال سبک سرانه وارد شوید تا شیرازه زندگی آنان بهم ریزد)) .

• یأس و نا امیدی

از پیامدهای شوم ((عجله)) این است که هرگاه انسان به خاطر آن ناکام شود ، حالت یأس و نا امیدی روی می دهد و ای بسا نسبت به همه چیز حتی تقدیر الهی بد بین گردد .

 امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: (برای چیدن هیچ میوه ای قبل از رسیدن آن ، عجله مکن ، تنها در موقع مناسبش به آن خواهی رسید و بهره خواهی گرفت و بدان کسی که امورش را تدبیر می کند ، نسبت به وقتی که صلاح حال توست ، آگاه تر است بنابر این به انتخاب او در همه کارهایت اعتماد کن ، تا حال تو اصلاح شود و هرگز برای نیازهای خود قبل از رسیدن وقتش عجله نکن که سبب تنگدلی و چیره شدن نومیدی بر تو می شود) .

• ندامت و پشیمانی

سومین پیامد شوم ((عجله)) ندامت و پشیمانی است ؛ چنانچه که در احادیث آمده است:

امام علی علیه السلام فرمود:

 چه بسیارند افرادی که برای چیزی عجله می کنند اما وقتی بدان دست یابند ، فورا” پشیمان می شوند و دوست دارند (ای کاش !) هرگز به آن نرسیده بودند .

رسول خدا صلی الله و علیه و آله فرمودند:

تأنی و خویشتن داری از سوی خداست و عجله و شتاب از شیطان است .

رسول خدا صلی الله و علیه و آله فرمودند:

از عجله بپرهیز ؛ زیرا هرگاه عجله کنی نصیب و بهره خود را از دست خواهی داد .

امام علی علیه السلام فرمود:

هر کس بتواند خویشتن را از چهار چیز باز دارد ، سزاوار است که هرگز امر ناخوشایند برای او رخ ندهد . سؤال کردند آن چهار چیز چیست ؟    فرمود :(( عجله ، لجاجت ، خودبینی و تنبلی )) .

• هجوم اندوه وغم

چهارمین پیامد منفی ((عجله)) در کارها ، هجوم امواج اندوه وغصه ، به سوی انسان است ؛ زیرا ناکامیها و شکستهای حاصل از عجله و دستپاچگی در بسیاری از اوقات ، بسیار گران تمام می شود و انسان را با اندوه فراوان روبرو می کند .

  امام علی علیه السلام فرمود:

                                   شتابزدگی پیش از فراهم شدن امکانات ، سبب اندوه و غصه است .

• فزونی لغزشها

از پیامدهای دیگر سوء (( عجله )) ، لغزش های فراوان است ؛ زیرا تصمیم گیری صحیح نیاز به تإمل تدبیر و دقت فراوان دارد و آن هم به صورت عجولانه و شتابزده امکان پذیر نیست و لذا افراد عجولانه غالبا” گرفتار لغزشهای مختلفی می شوند ، چه در تشخیص هدف و چه در راه وصول آن .

امام علی علیه السلام فرمود:

                                 هر کس شتاب کند ، لغزش او بسیار خواهد بود .

• فزونی خطاها

ششمین اثر سوء ((عجله)) ، فزونی خطاهاست که می تواند با فزونی لغزشها یکی باشد و می تواند دو چیز محسوب شود :

(خطا در تشخیص هدف است و لغزش در راه وصول به آن )

امام علی علیه السلام فرمود:

افراد خویشتن دار ، یا به مقصد می رسند و یا به طور نسبی موفق می شوند و افراد عجول ، گرفتار خطا می شوند ، یا بطور نسبی خطا می کنند .

درمان شتابزدگی

برای مبارزه با این خوی زشت ، باید به پیامد های شوم آن اندیشید و عواقب دردناک عجله و شتابزدگی را مورد توجه قرار داد و حوادث بسیار ناراحت کننده ای را که بر اثر شتابزدگی در کارها دیده شده ، به خاطر آورد و نونه های فراوانی که در تاریخ نیز مورد توجه قرار داد ، به یقین مطالعه در این امور ، هر کس به خوبی در می یابد که عجله و دستپاچگی ، نه تنها او را زودتر به مقصد نمی رساند بلکه چه بسا به خاطر آن هرگز به مقصد نمی رسد .

منابع:

گنجهای بهشتی نراقی ۲۹۵

المحجه البیضاء ج۵ ص۲ – بحار ج۷۵ ص ۳۷۵ –

نهج البلاغه عبده ج۳ ص ۷۸ – بحار ج ۶۸ ص ۳۴۰

مجموعه ورام ص۳۴۰ – غرر الحکم حدیث ۱۳۳۳ و حدیث ۷۸۳۸

غررالحکم حدیث ۱۲۹۰ – نهج البلاغه عبده ج۳ ص ۷۸ – غررالحکم حدیث ۹۳۹۴