احکام عزاداری

عزاداری برای سیدالشهداء از افضل قربات و مایه تقویت روح ایمان و شهامت اسلامی و ایثار و فداکاری و شجاعت در مسلمین است (۱)

عزاداری و اظهار حزن و اندوه برای اهل بیت علیهم السلام به ویژه امام حسین علیه السلام به خصوص در روز عاشورا و نیز گریه کردن برای آن حضرت استحباب دارد و جزع و بی تابی در مصیبت آن حضرت استثنا شده است. (۲)

پرسش: زنجیر زنی به بدن آن گونه که برخی از شیعیان می‌زنند چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر به نحو متعارف و به گونه‌ای باشد که از نظر عرف از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد. (۳)

پرسش: برهنه شدن مردان در حال سینه زدن و زنجیر زدن در منظر زنان چگونه است؟

پاسخ: بر زنان لازم است از نظر خودداری کنند. (۴) احتیاط واجب آن است که مردان از این کار خودداری کنند.(۵)

پرسش: آیا ریاکردن در شعائر و عزاداری امام حسین علیه السلام جایز است؟

پاسخ: ریا در هر عبادتی حرام محسوب می‌شود ولی تظاهر به عزاداری امام حسین علیه السلام و تعظیم شعائر دینی به قصد قربت جایز بلکه مستحب است (۶) مثل اینکه پرداختن صدقه آشکار قربه الی الله برای تشویق دیگران مستحب است.

پرسش: اگر شرکت در عزاداری توأم با گناه باشد مثل نگاه به نامحرم یا خودنمایی چه حکمی دارد؟

پاسخ: چنان چه با گناه باشد حرام است.(۷)

پرسش: گاهی برخی از دسته‌ها که وارد مسجد می‌شوند با کفش وارد می‌شوند که نوعی بی احترامی به مسجد محسوب می‌شود لطفا بفرمائید که این مسئله چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر موجب هتک شود اشکال دارد.(۸)

پرسش: بالا و پایین پریدن در هنگام سینه زنی چه حکمی دارد؟

پاسخ: شایسته است مؤمنان از هر کاری که مناسب مجالس عزاداری حضرت سید الشهداء علیه السلام نمی‌باشد خودداری کنند و حرکات مذکور اگر موجب وهن مراسم عزاداری نشود اشکال ندارد.(۹)

پرسش: از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی بسیار بلند پخش می‌شود به طوری که منجر به سلب آسایش همسایگان می‌شود این عمل چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمانهای مناسب در حسینیه از بهترین کارها و از مستحبات مؤکد می‌باشد ولی واجب است برگزار کنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیت و ایجاد مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند هر چند با کم کردن صدای بلندگو و تغییر جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد. (۱۰)

پرسش: نظر شریف حضرت عالی نسبت به ادامه حرکت دسته‌های عزاداری در شبهای محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟

پاسخ: به راه انداختن دسته‌های عزاداری برای سید الشهداء علیه السلام و اصحاب او و شرکت در امثال این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است ولی باید از عملی که باعث اذیت دیگران می‌شود پرهیز کرد. (۱۱)

پرسش: اگر بعضی از واجبات از مکلف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود مثلا نماز صبح قضا شود آیا بهتر نیست بعد از این در مجالس عزا شرکت نکند؟

پاسخ: نماز واجب مقدم بر فضیلت شرکت در عزاداری است و ترک نماز به بهانه شرکت در عزاداری جایز نیست ولی شرکت در عزاداری مستحب است.(۱۲)

پرسش: در مورد زنجیر زنی که منجر به سیاه شدن یا مجروح شدن بدن می‌شود نظر شما چیست؟

پاسخ: مانعی ندارد مگر اینکه موجب ضرر فاحش بر بدن شود.(۱۳)

پرسش: سینه زدن با تیغ و یا زنجیر زدن با زنجیری که دارای چاقو و یا تیغ می‌باشد و منجر به زخمی شدن بدن و جاری شدن خون می‌شود چه حکمی دارد؟

پاسخ: کیفیت عزاداری باید چنان باشد که بهانه‌ای به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده از آن نشود. (۱۴)

پرسش: نظر مبارک را در رابطه با کیفیت مطلوب عزاداری سالار شهیدان علیه السلام بیان فرمایید.

پاسخ: بهترین شیوه عزاداری تشکیل مجالس با شکوه و ذکر اهداف مقدس امام حسین علیه السلام و تاریخچه کربلا و تحلیل فرازهای آن و مراسم سوگواری و همچنین تشکیل دستجات عزاداری باشکوه توأم با شعارهای بیدار کننده و سازنده و پخش جزوه‌ها و پوسترهای حساب شده و پرمحتوا و استفاده از پلاکاردها و شعارهای جالب و جذاب و روشن کننده اهداف عزاداری حضرت سید الشهداء علیه السلام و مانند آن است. (۱۵)

منابع: احکام مناسبت‌ها محمود اکبری

۱. استفتائات امام خمینی (ره) ج ۲ ص ۲۸ س ۷۱

۲. فرهنگ فقه ج۳ ص ۳۰۵

۳. اجوبه الاستفتائات آیت الله خامنه‌ای س ۱۴۶۳

۴. جامع المسائل فاضل ج۱ ص ۶۱۹ س ۲۱۶۲

۵. استفتائات مکارم ج ۲ ص ۳۷۶

۶. استفتائات جدید مکارم ج۱ ص۵۰۴ س ۱۶۳۸

۷. استفتائات بهجت ج۴ س ۶۳۹۲

۸. هزار و یک مسئله فقهی نوری ج۲ ص۴۰

۹. پاسخ به پرسش‌های برگزیده ج ۱۳ ص ۳۳۳ نهاد رهبری در دانشگاهها

۱۰. هزار و یک مسئله فقهی نوری ج۲ ص ۴. اجوبه الاستفتائات ج۲ ص۱۲۹ ص۳۶۱

۱۱. اجوبه الاستفتائات ج۲ ص۱۳۰ س ۳۶۲

۱۲. همان ص ۱۲۸

۱۳. استفتائات امام خمینی (ره) ج۳ ص۵۸۰ س۳۴

۱۴. استفتائات جدید مکارم ج۱ ص۱۵۸ س۵۷. استفتائات امام خمینی (ره) ج۳ س۳۷ و ۳۴. اجوبه الاستفتائات ج۱ ص۱۴۴۱

۱۵. استفتائات جدید مکارم ج۱ س ۵۷۵

اوقات شریفه ی زیارت امام حسین (ع)

مؤلف گوید:زیارت امام حسین علیه السّلام در اوقات شریفه و شبها و روزهاى متبرکه،به غیر این اوقات که ذکر شد،نیز افضل است،به ویژه اوقاتى که به آن حضرت نسبتى داشته باشد،مانند روز مباهله و روز نزولا هل اتى و روز ولادت آن حضرت و نیز شبهاى جمعه.و از روایتى استفاده مى‏شود که حق تعالى در هر شب جمعه نظر لطفى بر آن حضرت مى‏نماید،و همه پیامبران و اوصیاى ایشان را به زیارت حضرتش مى‏فرستد.ابن قولویه‏ از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکه قبر امام حسین علیه السّلام را در هر جمعه زیارت کند،البته آمرزیده مى‏شود،و از دنیا با حالت‏ حسرت بیرون نرود،و مسکنش در بهشت با امام حسین علیه السّلام باشد.در خبر اعمش آمده:همسایه او برایش گفت:در خواب‏ دیدم رقعه‏ هایى از آسمان فرو مى‏ ریزد،که در آنها براى هرکه امام حسین علیه السّلام را در شب جمعه زیارت کند امان نوشته‏اند،و بعد از این در اعمال کاظمین در ضمن حکایت حاج على بغدادى به این مطلب اشاره خواهد شد.و در غیر این اوقات از اوقات‏ شریفه دیگر نیز خوب است آن حضرت زیارت شود.روایت شده از امام صادق علیه السّلام پرسیدند:آیا براى زیارت امام‏ حسین علیه السّلام خاصى است که بهتر از زمانهاى دیگر باشد؟فرمود:آن حضرت را در هروقت و هر زمان زیارت کنید که در زیارت آن حضرت خیر مقرّرى است،هرکه آن را بیشتر به عمل آورد،خیر بیشترى خواهد یافت و هرکه کمتر انجام دهد خیر کمترى به دست مى‏آورد،و در زیارت کردن آن حضرت در اوقات شریفه بکوشید،که اعمال صالحه در آن اوقات‏ ثوابش دو چندان است و در آن اوقات شریفه فرشتگان الهى براى زیارت آن حضرت از آسمان نازل مى‏شوند الخ.و براى خصوص این اوقات یاد شده زیارت منقولى یافت نشده،تنها براى روز سوم شعبان که روز ولادت‏ حضرت امام حسین علیه السّلام است،دعایى از ناحیه مبارکه بیرون آمده که باید آن را خواند،و ما آن را در ضمن اعمال ماه شعبان ذکر کردیم،و همچنین بدانکه زیارت آن حضرت در غیر کربلا،از شهرهاى دور فضیلت زیادى دارد،و ما در اینجا به ذکر دو روایت‏ که در کتابهاى«کافى»،«تهذیب»و«من لا یحضره الفقیه»است قناعت مى‏کنیم. روایت اوّل:ابن ابى عمیر از هشام روایت کرده:امام صادق علیه السّلام فرمود:هرگاه راه یکى از شما دور،و از خانه‏اش تا قبور ما مسافت زیادى باشد،به پشت بام بلندتر منزل خود بالا رود،و دو رکعت نماز بجا آورد،و به سلام کردن به سوى قبرهاى‏ ما اشاره کند،به درستى که آن نماز و سلام به ما مى‏رسد. روایت دوم:از حنّان بن سدیر از پدرش نقل شده:امام صادق علیه السّلام به من فرمود:اى سدیر آیا هر روز قبر حسین علیه السّلام را زیارت مى‏کنى؟عرض کردم:فدایت شوم نه،فرمود:شما جفا کارید،آیا در هر جمعه او را زیارت مى‏کنید؟گفتم:نه،فرمود آیا در هر ماهى زیارت مى‏کنید؟گفتم:نه،فرمود:آیا در هر سالى زیارت مى‏کنید؟گفتم:گاهى از سالها شده که زیارت کرده‏ام‏ فرمود:اى سدیر شما به امام حسین علیه السّلام چه جفاکارید!آیا نمى‏دانید که حق تعالى دو هزارهزار فرشته]در کتاب«تهذیب»و «فقیه»هزارهزار فرتشه آمده است[ژولیده‏موى و غبارآلود گمارده تا بر آن حضرت گریه کنند و زیارت نمایند که هرگز سست نمى‏شوند،و براى تو اى سدیر چه مى‏شود،که زیارت کنى قبر امام حسین علیه السّلام را در هر جمعه پنج مرتبه،و در هر روزى یک‏ مرتبه؟گفتم:فدایت شوم بین ما و او فاصله بسیارى است،فرمود:به بام خانه‏ات بالا رو و سپس به راست و چپ‏ نظر کن،آنگاه سر خود را به سوى آسمان بردار،سپس قصد کن جانب قبر آن حضرت را و بگو:السّلام علیک یا ابا عبد اللّه،السّلام علیک و رحمه اللّه و برکاته به خاطر این عمل زیارتى براى تو نوشته مى‏شود،و آن زیارت حجّ و عمره است.سدیر گفت:باشد که این را در ماه بیش از بیست مرتبه بجا آوردم،و در آغاز زیارت اوّل از زیارت مطلقه مطلبى‏ که مناسب این مقام بود گذشت،مراجعه کنید.

مطلب سوم :زیارت جامعه ائمه(ع)

سوم:زیارت جامعه ائمه مؤمنان است،که هر امامى را،در هر زمان از ماهها و ایام،مى‏توان به آن زیارت‏ کرد،و این زیارت را سیّد ابن طاووس در کتاب«مصباح الزائر»با مقدّماتى از دعا و نماز،در وقت رفتن‏ به سفر زیارت،از ائمه علیهم السّلام روایت کرده و فرموده است:چون خواستى غسل زیارت کنى،در وقتى که غسل‏ مى‏کنى بگو:
بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَلَى مِلَّهِ رَسُولِ اللَّهِ اللَّهُمَّ اغْسِلْ عَنِّی دَرَنَ الذُّنُوبِ وَ وَسَخَ الْعُیُوبِ وَ طَهِّرْنِی بِمَاءِ التَّوْبَهِ وَ أَلْبِسْنِی رِدَاءَ الْعِصْمَهِ وَ أَیِّدْنِی بِلُطْفٍ مِنْکَ یُوَفِّقُنِی لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ إِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
به نام خدا،و به خدا،و در راه خدا،و بر آیین رسول خدا،خدایا از من ناپاکى گناهان،و آلودگى عیوب را بشوى،و به آب توبه پاکیزه‏ام کن،و جامه خوددارى بر وجودم بپوشان، و به لطفى از جانب خود یارى‏ام کن،که مرا موفق نماید به اعمال شایسته،به درستى که تو دارنده فضل بزرگى.
پس هرگاه به در حرم مطهّر نزدیک شدى بگو:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَفَّقَنِی لِقَصْدِ وَلِیِّهِ وَ زِیَارَهِ حُجَّتِهِ وَ أَوْرَدَنِی حَرَمَهُ وَ لَمْ یَبْخَسْنِی حَظِّی مِنْ زِیَارَهِ قَبْرِهِ وَ النُّزُولِ بِعَقْوَهِ مُغَیَّبِهِ وَ سَاحَهِ تُرْبَتِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَسِمْنِی بِحِرْمَانِ مَا أَمَّلْتُهُ وَ لا صَرَفَ عَنِّی مَا رَجَوْتُهُ وَ لا قَطَعَ رَجَائِی فِیمَا تَوَقَّعْتُهُ بَلْ أَلْبَسَنِی عَافِیَتَهُ وَ أَفَادَنِی نِعْمَتَهُ وَ آتَانِی کَرَامَتَهُ .
ستایش خداى را،که مرا به قصد ولىّ‏اش،و زیارت حجّتش موّفق نمود،و به حرم او وارد ساخت،و بهره‏ام را از زیارت بارگاهش،و فرود آمدن به کوى دور از انظارش،و آستانه تربتش،نکاست ستایش خداى را،که به محرومیّت از آنچه آرزو داشتم داغدارم نکرد،و آنچه را به آن امید داشتم از من بازنگرداند،و امیدم را در آنچه متوقّع بودم‏ قطع نکرد،بلکه لباس عافیت را به وجودم پوشاند،و از نعمتش بهره‏مند نمود،و از کرامتش به من عنایت فرمود.
پس هرگاه وارد حرم شدى در برابر ضریح مقدّس بایست و بگو: (بیشتر…)

مطلب دوم: خطبه روز عید فطر

دوم:خطبه روز عید فطر است،که امام جماعت،پس از بجا آوردن نماز عید مى‏ خواند،و آن به صورتى که شیخ صدوق‏ در کتاب«من لا یحضره الفقیه»از حضرت امیر مؤمنان علیه السّلام نقل کرده است چنین است:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ لا نُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئا وَ لا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَهِ وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَ مَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا یَعْرُجُ فِیهَا وَ هُوَ الرَّحِیمُ الْغَفُورُ کَذَلِکَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلا بِإِذْنِهِ إِنْ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ ارْحَمْنَا بِرَحْمَتِکَ وَ اعْمُمْنَا بِمَغْفِرَتِکَ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لا مَقْنُوطٌ مِنْ رَحْمَتِهِ لا مَخْلُوٌّ مِنْ نِعْمَتِهِ،
ستایش خداى را، که آسمانها و زمین را آفرید،و تاریکیها را قرار داد و نور را،پس آنان‏که به پروردگارشان کافر شدند،غیر او را با او برابر قرار مى‏دهند!!ما چیزى را با خدا شریک نمى‏دهیم،و جز او براى خود سرپرستى برنمى‏گیریم،و ستایش خداى را که آنچه در آسمانها و زمین‏ است از آن اوست،و ستایش در آخرت خاص اوست،و او حکیم و آگاه است،مى‏داند آنچه را در زمین فرو مى‏رود،و آنچه را از آن بیرون مى‏آید،و آنچه را از آسمان نازل مى‏گردد،و آنچه را در آن بالا مى‏رود،و او مهربان و آمرزنده است، اینچنین است خدا،معبودى جز او نیست،بازگشت همه به سوى اوست،ستایش خداى را،که آسمان را از اینکه بر زمین فرو افتد نگاه مى‏دارد جز به اجازه‏اش،خدا بر مردم رؤوف و مهربان است.خدایا به ما رحم کن به رحمتت،و فراگیر ما را به آمرزشت،به درستى که تو برتر و بزرگى،ستایش خداى را که ناامید شده‏اى از رحمتش،و تهیدستى از نعمتش،
وَ لا مُؤْیَسٌ مِنْ رَوْحِهِ وَ لا مُسْتَنْکِفٌ [مُسْتَنْکَفٌ‏] عَنْ عِبَادَتِهِ [الَّذِی‏] بِکَلِمَتِهِ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ اسْتَقَرَّتِ الْأَرْضُ الْمِهَادُ وَ ثَبَتَتِ الْجِبَالُ الرَّوَاسِی وَ جَرَتِ الرِّیَاحُ اللَّوَاقِحُ وَ سَارَ فِی جَوِّ السَّمَاءِ السَّحَابُ وَ قَامَتْ عَلَى حُدُودِهَا الْبِحَارُ وَ هُوَ إِلَهٌ لَهَا وَ قَاهِرٌ یَذِلُّ لَهُ الْمُتَعَزِّزُونَ وَ یَتَضَاءَلُ لَهُ الْمُتَکَبِّرُونَ وَ یَدِینُ لَهُ طَوْعا وَ کَرْها الْعَالَمُونَ نَحْمَدُهُ کَمَا حَمِدَ نَفْسَهُ وَ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ نَسْتَعِینُهُ وَ نَسْتَغْفِرُهُ وَ نَسْتَهْدِیهِ وَ نَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ یَعْلَمُ مَا تُخْفِی النُّفُوسُ وَ مَا تُجِنُّ الْبِحَارُ وَ مَا تَوَارَى مِنْهُ ظُلْمَهٌ وَ لا تَغِیبُ عَنْهُ غَائِبَهٌ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَهٍ مِنْ شَجَرَهٍ وَ لا حَبَّهٍ فِی ظُلْمَهٍ إِلا یَعْلَمُهَا لا إِلَهَ إِلا هُوَ ،
و مأیوسى از بخشایشش،و بازداشته‏اى از بندگى‏اش وجود ندارد،به فرمانش بر پا شد آسمانهاى هفتگانه،و زمین گسترده استقرار یافت،و کوههاى بلند بر پا گشت،و بادهاى بارور کننده روان شد،و ابرها در فضاى آسمان حرکت کردند،و دریاها بر کرانه‏هاى خود ایستادند،و او معبود آنهاست،و چیره‏اى است که عزّتمندان در برابرش خوار مى‏شوند،و در مقابلش ناچیز مى‏گردند بزرگمنشان،و جهانیان با اختیار و بى‏اختیار در پیشگاهش تسلیم مى‏شوند،او را مى‏ستاییم،چنان‏که او خود را ستود،و چنان‏که او شایسته آن است،و از او یارى مى‏خواهیم،و آمرزش مى‏جوییم،و راهنمایى مى‏طلبیم، و گواهى مى‏دهمى که معبودى جز خدا نیست،یگانه است و شریکى براى او نیست،مى‏داند آنچه را نفوس پنهان مى‏کنند،و آنچه را دریاها مى‏پوشانند و تاریکى چیزى را از او در پرده نبرد،و غایبى از او غایب نگردد،و نیفتد برگى از درخت و نه دانه‏اى در تاریکى،جز آنکه آن را مى‏داند،معبودى جز او نیست، (بیشتر…)

مطلب اول: دعای وداع ماه رمضان

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم‏ الحمد للّه و سلام على عباده الّذین اصطفى چنین گوید این گنهکار روسیاه،عبّاس قمى که خدا او را ببخشاید:پس از آنکه به کمک خداى تعالى کتاب«مفاتیح الجنان»را تألیف کردم،و در گوشه و کنار منتشر شد،به خاطرم رسید،که در چاپ دومش،براى آن موارد زیر را بیفزایم:دعاى وداعى براى ماه رمضان،و خطبه روز عید فطر،و زیارت جامعه ائمه‏ مؤمنان،و دعاى«اللّهمّ انّى رزت هذا الامر»که بعد از زیارتها خوانده مى‏شود،و زیارت وداعى که هر یک از ائمه علیهم السّلام را،به آن وداع کنند،و نوشته‏هایى که براى رفع حاجت مى‏نویسند،و دعایى که در غیبت امام عصر عج اللّه تعالى فرجه باید خوانده‏ شود،و آداب زیارت به نیابت،به سبب کثرت نیاز به اینها.ولى از سویى دیدم هرگاه چنین کارى را انجام دهم،فتح‏ بابى مى‏شود،براى تصرّف در کتاب«مفاتیح»،و بسا شود که بعضى از فضولان،بعد از این در این کتاب،بعضى‏ از دعاهاى دیگر یفزایند،یا از آن کم کنند،و به اسم«مفاتیح الجنان»در میان مردم رواج دهند،چنان‏که در کتاب‏ «مفاتیح الجنان»مشاهده مى‏شود.به ناچار کتاب را به همان وضع خود گذاشتم.و این هشت مطلب را پس از پایان مفاتیح، ملحق به آن کردم،و به لعنت خداى قهّار و نفرین رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السّلام واگذار و حواله نمودم کسى را که در «مفاتیح»تصرف کند.اینک به ذکر آن هشت مطلب مى‏پردازم: مطلب اول:دعاى وداع ماه مبارک رمضان:شیخ کلینى رضوان اللّه علیه در کتاب«کافى»از ابو بصیر،از امام صادق علیه السّلام‏ این دعا را براى وداع ماه رمضان روایت کرده: (بیشتر…)