احکام عاشورا

مسئله: روزه روز عاشورا و روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان مکروه است. (۱)

در روایت آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود: بنی امیه نذر کردند که اگر موفق به قتل امام حسین علیه السلام شوند روز شهادت او را جشن بگیرند و روزه بگیرند و روزه در آن روز سنت بنی امیه است لذا ائمه اطهار علیهم السلام به جهت مخالفت با این طایفه تبهکار و عدم هماهنگی با آنان روزه عاشورا را نهی کرده‌اند.(۲)

مستحب است در روز عاشورا انسان تا عصر از خوردن و آشامیدن خودداری کند بدون قصد روزه. (۳)

مستحب است زیارت عاشورا با صد لعن و سلام خوانده شود. (۴)

مستحب است لعن بر قاتلان حضرت با گفتن جمله «اللهم العن قتله الحسین» (۵)

مستحب است در روز عاشورا مؤمنان یکدیگر را تعزیت بگویند و این جمله را بر زبان آورند. «اعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسین و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیّه الامام المهدی من آل محمد صل الله علیه و آله» (۶)

بسیار مناسب است ظهر عاشورا تمام عزاداران حسینی نماز ظهر و عصر را به یاد آخرین نماز امام حسین علیه السلام به جماعت بخوانند.

بسیار مناسب است روز عاشورا کار و کسب تعطیل شود مگر در حد ضرورت.

امام رضا علیه السلام فرمود:

«مَن تَرَکَ السَعی فی حوائجه یوم عاشورا قَضَی الله له حوائِج الدنیا و الاخره»

کسی که کار و تلاش خود را در روز عاشورا ترک گوید خداوند نیازهای دنیا و آخرت او را برطرف می‌سازد. (۷)

پرسش: در ایام سوگواری امام حسین علیه السلام نماز مقدم است یاعزاداری؟

پاسخ: بهتر آن است که نماز را مقدم دارند. همانطور که امام حسین علیه السلام روز عاشورا هنگام ظهر نماز ظهر اقامه کردند. (۸)

منبع:

۱. توضیح المسائل مراجع م ۱۴۷۴

۲. وسائل الشیعه ج۷ ص۳۳۸ تحریر الوسیله ج۱ ص۲۸ جواهر ج۷ ص۱۰۷

۳. توضیح المسائل مراجع ج۱ ص۹۰۶

۴. کامل الزیارات ص ۱۷۴

۵. مفاتیح الجنان در اعمال شب و روز عاشورا

۶. همان ص۴۲۴

۷. بحارالانوار ج۹۸ ص۴۳. عیون الاخبار الرضا شیخ صدوق ص۲۶۸. سفینه البحار ج۲ ص۱۹۶

۸. جامع المسائل فاضل ج۱ س۶۲۳

تربیت عاشورایی

وقتی حضرت سید الشهدا علیه السلام از مدینه به سوی کربلا می‌آمدند عبارت استرجاع و آیه «انا لله و انا الیه راجعون» را تلاوت فرمودند. علی اکبر علیه السلام با شنیدن این عبارت عرض کرد: «پدر چرا این جمله را بر زبان جاری فرمودید؟» حضرت علیه السلام فرمودند:«لحظه ای به خواب رفتم هاتفی ندا داد که این کاروان می‌رود و مرگ به سراغ آنان می‌آید.» عرض کرد:«پدر مگر ما بر حق نیستیم؟» فرمود:«چرا بر حقیم!» عرض کرد:«پس ما از کشته شدن چه باک داریم؟»

نوشته اند که :

پس از کشته شدن «جناده انصاری» فرزند یازده ساله‌اش عمر که به همراه پدر و مادرش به سرزمین کربلا آمده بود به حضور امام رسید و اجازه نبرد با دشمن خواست. حسین بن علی علیه السلام درباره وی چنین فرمود: «این نوجوان که پدرش در حمله اول کشته شده است شاید بدون اطلاع مادرش تصمیم به نبرد گرفته است و مادرش به کشته شدن وی راضی نباشد» اما این نوجوان ایثارگر چون گفتار امام علیه السلام را شنید عرضه داشت نه به خدا سوگند مادرم دستور داده است جانم را فدای تو و خونم را نثار راهت کنم. امام چون این پاسخ را شنید اجازه داد. عمر حرکت نمود و در مقابل صفوف دشمن با شوری خاص این اشعار حماسی را می‌خواند:

امیری حسین و نعم الامیر        سرور فواد البشیر النذیر

علی و فاطمه والداه              فهل تعلمون له من نظیر

«امیر من حسین است و چه نیکو امیری، سرور قلب پیامبر بشیر و نذیر، علی و فاطمه پدر و مادر اوست آیا برای او همانندی می‌دانید؟»

نوشته اند که مادر این نوجوان شجاع و ایثارگر پس از آنکه خونش را پاک کرد به سوی خیمه بازگشت و چوبی به دست گرفت و در حالی که این دو بیت را می‌خواند به سوی دشمن حمله کرد.

از قیام تا قیام، دکتر منصوری ص ۱۲۳

بیان آنکه روز عاشورا روز شوم است

و در این روز سزاوار است شیعیان مشغول کارى از کارهاى دنیا نگردند،و براى خانی خود چیزى ذخیره نکنند،و مشغول گریه و نوحه و مصیبت‏ باشند،و عزادارى حضرت امام حسین علیه السّلام را بر پا کنند و اشتغال به ماتم داشته باشند به صورتى که در ماتم عزیزترین اولاد و اقوام خود اشتغال مى‏ورزند،و آن حضرت را به زیارت عاشورا که پس از این در باب زیارات‏ بیاید،زیارت کنند. و در نفرین و لعن بر قاتلان آن حضرت سعى نمایند. و یکدیگر را در مصیبت آن وجود مقدّس به این جملات تعزیت گویند:
أَعْظَمَ اللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ جَعَلَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ [عَلَیْهِ‏] السَّلامُ.
خدا مزدهاى ما را به خاطر سوگوارى‏مان براى حسین(درود بر او باد)بزرگ گرداند،و قرار دهد ما و شما را از خونخواهانش به همراه‏ ولى‏اش امام مهدى از خاندان محمّد(درود بر ایشان باد).
و سزاوار است در این روز مقتل[کتابهایى‏ که پیرامون واقعه کبربلا نگاشته شده است]بخوانند،و یکدیگر را بگریانند.روایت شده که چون حضرت موسى به ملاقات حضر و فرا گرفتن بعضى از حقایق از آن جناب مأمور شد.اول چیزى که در هنگام ملاقات بین ایشان مذاکره شد،این بود که‏ خضر براى حضرت موسى مصائب و بلاهایى را که بر آل محمّد علیهم السّلام وارد مى‏شود ذکر نمود و هر دو گریستند،و گریستن ایشان شدّت گرفت.از ابن عباس روایت شده است:در ذى قار خدمت امیر المؤمنین علیه السّلام رسیدم،صحیفه‏اى به خط خود و املاء پیامبر صلى اللّه علیه و آله بیرون آورد،و از آن صحیفه براى من خواند،در آن صحیفه مقتل امام حسین علیه السّلام بود،و اینکه چگونه شهید مى‏شود،و چه کسى او را به شهادت مى‏رساند،و چه کسى او را یارى مى‏کند،و چه کسى با او شهید مى‏شود،پس آن حضرت گریه کرد و گریه‏اى سخت‏ و مرا به گریه انداخت.فقیر گوید:اگر مقام را گنجایش بود،مختصر مقتلى در اینجا ذکر مى‏کردم،امّا محل را گنجایش آن نیست‏ هرکه بخواهد به کتابهاى ما در زمینه مقتل رجوع کند.در هر صورت اگر کسى در این روز نزد قبر مطّهر آن حضرت باشد،و مردم را آب دهد،مانند کسى است که لشگر آن جناب را آب داده باشد،و با آن حضرت در کربلا حاضر بوده،و خواندن هزار مرتبه‏ سوره توحید در این روز فضیلت بسیار دارد،و روایت شده:خداى رحمان به سوى او نظر رحمت کند،و سیّد براى این‏ روز دعاى ینقل کرده شبیه به دعاى عشرات،بلکه موافق بعضى روایات،ظاهرا خود آن دعا باشد. شیخ طوسى از عبد اللّه بن سنان از امام صادق علیه السّلام چهار رکعت نماز و دعایى نقل کرده است که باید د راین روز در وقت‏ چاشت بجا آورد،ما به خاطر اختصار ذکر نکردین،هرکه طالب است به زاد المعارد رجوع کند و نیز شایسته است که شیعیان در این روز بى‏آنکه قصد روزه کنند،از خوردن و آشامیدن امساک نمایند.و در آخر روز،پس از عصر افتار کنند به غذایى که‏ اهل مصیبت مى‏خورند،ماند ماست یا شیر و امثال آنها،نه مثل غذاهاى لذیذ،و جاه‏هاى پاکیزه بپوشند،و به هیئت‏ صاحبان مصیبحت دگمه‏ها را بگشایند،و آستینها را بالا بزنند،و علاّمه مجلس در زاد المعاد فرموده:بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه نگیرد،زیرا بنى‏امیّه این دو روز را براى برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه مى‏داشتند،و به‏ دروغ،احادیث بسیار در فضیلت این دو روز،و روزه آنها را به حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله نسبت داده‏اند،و از طریق اهل بیت علیهم السّلام‏ احادیث بسیارى در مذمّت روزه این دو روز به ویژه روز عاشورا وارد شده.و نیز بنى امیّه علیهم اللعنه براى برکت، آذوقه سال را در روز عاشورا ذخیره مى‏نمودند!به این خاطر از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده: هرکه کوشیدن در حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند،و به دنبال کارى نرود،حق تعالى حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هرکه روز عاشورا،روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد،حق تعالى روز قیامت را روز شادى و سرور و خوشحالى او گرداند،و دیده‏اش در بهشت به ما روشن شود،هرکه روز عاشورا را روز برکت نامد،و در آن روز براى منزل خود چیزى ذخیره نماید خدا آن ذخیره را براى او مبارک نکند،و روز قیامت با یزید و عبید اللّه بن زیاد،و عمر بن سعید علیهم اللعنه محشور گردد.بنابر این انسان باید در روز عاشورا مشغول کارى از کارهاى دنیا نگردد،بلکه در گریه و نوحه و مصیبت باشد،و اهل خانه خود را دستور دهد که عزاى آن حضرت را بپا دارند،و مشغول ماتم و سوگوارى باشند،چنان‏که در سوگ عزیزترین اولاد و اقوام‏ خود مشغول مى‏شوند،و در آن روز بى‏آنکه قصد روزه کنند،از خوردن و آشامیدن امساک ورزند،و در آخر روز پس از عصر افطار کنند گرچه به جرعه آبى باشد،و روزه کامل نگیرند،مگر آنکه در خصوص آن روز روزه واجب داشته باشد،که به‏ نذر یا مثل آن بر او واجب شده باشد،و در آن روز در خانه خود آذوقه ذخیره نکند،و لب به خنده نگاشید،و به لهو و لعب‏ نپردازد،و هزار مرتبه قاتلان آن حضرت را لعنت کند و بگوید:
اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ
خداوند بر قاتلان حسین(درود بر او باد)لعنت فرست‏

اعمال شب عاشورا و روز آن

شب دهم:شب عاشوراست،سیّد سیّد در کتاب«اقبال»براى این شب دعاها و نمازهاى بسیار با فضیلتهاى فراوان روایت کرده،از جمله‏ صدر رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره حمد سه مرتبه سوره توحید خوانده،و بعد از پایان صد رکعت هفتاد مرتبه بگوید:
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
منزّه است خدا،و سپاس خداى را،و نیست معبودى جز خدا،و خدا بزرگتر است،و جنبش و نیرویى نیست مگر به خداى‏ برتر بزرگ.
و در روایت دیگر پس از العلى العظیم استغفار هم ذکر شده.و نیز چهار رکعت نماز در آخر شب که در هر رکعت پس از سوره حمد،هرکدام از آیه الکرسى و سوره‏هاى توحید و فلق،و ناس را ده مرتبه بخواند،و پس از سلام صدمرتبه سوره تحید را قرائت کند.و دیگر چهار رکعت نماز،د رهر رکعت سوره حمد و پنجاه مرتبه سوره توحید و این نماز برابر است با نماز امیر المؤمنین علیه السّلام که فضیلت بسیار دارد،و فرموده:پس از نماز،بسیار ذکر خدا کند،و صلوات بسیار بر رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرستد،و هرچه مى‏تواند بر دشمنان ایشان لعن کند.و در فضیلت احیا این شب روایت کرده:مانند آن است‏ که عبادت کرده باشد به عبادت جمیع فرشتگان،و عبادت در آن،برابر هفتاد سال عبادت است،و اگر کسى را توفیق دست‏ دهد،در چنین شبى در کربلا باشد،و امام حسین علیه السّلام را زیارت کند و نزد آن حضرت تا صبح بیتوته کند،خدا او را آغشته به خون امام حسین علیه السّلام‏ در زمره شهدا با آن حضرت محشور فرماید.

روز دهم:

روز شهادت سیّد الشهدا علیه السّلام،و روز مصیب و حزن ائمه طاهرین علیهم السّلام و شیعیان ایشان است،

زیارت نامه حضرت علی اکبر علیه السلام

شیخ بزرگوار ابن قولویه در کتاب کامل الزیاره، ص ۳۲۹ به سند صحیح از ابی حمزه ثمالی نقل کرده که امام صادق^{علیه السلام} چگونگی زیارت امام حسین^{علیه السلام} را به او آموخت و گفت:

پس به جانب علی بن الحسین که نزد پای امام حسین است رو کن و بگو:

السَّلام عَلیکَ یا ابنَ رَسُولِ اللهِ وَ رَحمهُ اللهِ وَ بَرَکاتُُهُ وَ ابنُ خَلیفَهِ رَسُولِ اللهِ و ابن بِنتَ رَسُولِ اللهِ وَ رَحمَهُاللهِ وَ بَرَکاتُهُ مُضاعَفَهً کُلَّما طَلَعَتِ الشَّمسُ أَو غَرَبَت السَّلامُ عَلیکَ وَ رَحمهُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

بِأَبی أَنتَ وَ أُمّی مِن مَذبُوح وَ مَقتُولٍ مِن غَیرِ جُرمٍ بِأَبی وَ أُمّی دَمُکَ المُرتَقی بِهِ إلی حَبیبِ اللهِ بِأَبی أَنتَ وَ أُمّی مِن مُقَدَّمٍ بَینَ یدَی أَبیکَ یحتَسِبُکَ وَ یبکی عَلَیکَ مُحترقاً عَلیکَ قَلبُهُ یرفَعُ دَمَکَ ألی عِنانِ السَّماءِ لا یرجَعُ مِنهُ قَطرَهٌ وَ لا تَسکُنُ عَلیکَ مَن أَبیکَ زَفرَهٌ حینَ وَ دَّعَکَ لِلفِراقِ فَمَکانُکُما عِندَاللهِ مَعَ آبائِکََ الماضینَ وَ مَعَ أُمَّهاتِکَ فی الجِنانِ مُنَعَّمینَ أَبرَأُ إلی اللهِ مِمَُن قَتَلَکَ وَ ذَبَحَکَ.

سپس خود را بر قبر بیانداز و دست خود را بر آن قرار ده و بگو:

سَلامُ اللهِ وَ سَلامُ مَلائِکَتِهِ المُقَرَّبینَ وَ أنبِیائِهِ المُرسَلینَ وَعِبادِهِ الصالِحینَ عَلیکَ یا مَولای وَ ابنَ مَولای وَ رَحمَهُ اللهِ وَ بَرکاتُهُ .
صَلی اللهُ عَلیکَ وَ عَلی عِترَتَکَ وَ أَهل بَیتِکَ وَ آبائِکَ وَ أَبنائِکَ وَ أُمَّتهاتِکَ الأَخیارِ الأَبرارِ الَّذینَ أَذهَبَ اللهُ عَنهُمُ الرِّجسَ وَ طَهَّرَهُم تَطهیراً.
السَّلامُ عَلیکَ یا ابنَ رَسُولِ اللهِ وَ ابنَ أَمیرِالمُؤمِنینَ وَ ابنَ الحُسینِ ابنِ عَلِی وَ رَحمَهُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.
لَعَنَ اللهُ قاتِلَکَ وَ لَعنَ الله ُمَنِ استَخَفَّ بِحَقِّکُم وَ قَتََلَکُم وَ لَعَنَ مَن بَقِی مِنهُم وَ مَن مَضی نَفسی فِداؤُکُم وَ لِمَضجَعِکُم صَلَّی اللهُ عَلیکُم وَ سَلَّمَ تَسلیماً کَثیراً.

سپس گونه خود را بر قبر بگذار و بگو:

صَلَّی اللهُ عَلیکَ یا أَبا الحَسَنِ. (سه بار)

بِأَبی أَنتَ وَ أُمی أَتیتُکَ زائِراً وافِداً عائِذاً مِمّا جَنَیتُ عَلی نَفسی وَ احتَطَبتُ عَلی ظَهری أَسأَل اللهَ وَ وَلیی أَن یجعَلَ حَظّی مِن زِیارَتِکَ عِتقَ رَقبَتی مِنَ النّارِ.

ای فرزند رسول خدا و ای فرزند جانشین رسول خدا و ای فرزند دختر رسول خدا، سلام بر تو و رحمت و برکات خدا بر تو باد، هر دم که خورشید طلوع و غروب کند. سلام بر تو و رحمت و برکات خدا بر تو باد.

پدر و مادرم فدای تو ای سربریده و ای کشته بی گناه ، پدر و مادرم فدای خون تو که به سوی حبیب خدا( پیامبر) اوج گرفت. پدر و مادرم فدای تو که پدرت تو را ( مانند هدیه ای گرانبها) با دستان خود ( برای خدا) تقدیم کرد در حالیکه بر تو می گریست و دل می سوزاند و خون تو را به سوی آسمان می پاشید و قطره ای از آن باز نمی گشت و پدرت از گریه آرام نگرفت هنگامی که تو را وداع می گفت. پس جایگاه شما نزد خدا، با پدران و مادرانتان، در بهشت و برخوردار از نعمتهای بهشتی است. از آنکه تو را کشت و تو را سر برید، به سوی خدا دوری می جویم.

سلام خدا و رحمت و برکات او و سلام فرشتگان مقرب و پیامبران و بندگان شایسته خدا بر تو ای مولا و فرزند مولای من. درود خدا بر تو بر عترت و خاندان و پدران و فرزندان و مادران تو که شایسته و نیک بودند و خداوند هر گونه پلیدی را از آنان دور ساخت و آنان را پاکیزه وطاهر گردانید. سلام بر تو ای فرزند رسول خدا و ای فرزند امیرالمؤمنین و ای فرزند حسین بن علی و رحمت و برکات خدا بر تو.

خداوند لعنت کند کسی که با تو جنگید و کسی که حق شما را نادیده گرفت و شما را کشت. و تمام رفتگان و زندگان آنان را خدا لعنت کند. جانم به فدای شما و مرقد شما. درود و سلام فراوان خدا بر شما باد.

درود خدا بر تو ای ابالحسن ، پدر و مادرم به فدایت، به سوی تو آمدم و تو را زیارت می کنم و از جنایتهایی که بر نفس خود روا داشته ام و گناهانی که بر دوش خود حمل کرده ام به تو پناه می آورم.از خداوند که ولی تو و ولی من است می خواهم تا بهره مرا از زیارتت نجات از آتش دوزخ قرار دهد

فایل صوتی سخنرانی حاج آقا مجتبی تهرانی- حضرت علی اکبر